مطالعه تطبیقی گونه‌شناسی‌های روش در ‌آینده‌پژوهی

عرب بافرانی, محمدرضا; عیوضی, محمد رحیم

مطالعه تطبیقی گونه‌شناسی‌های روش در ‌آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ نویسنده مسئول: دکتری آینده پژوهی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین ایران

² استاد، گروه آینده‌پژوهی، دانشگاه امام خمینی (ره)، تهران، ایران

چکیده

‌آینده‌پژوهی، حوزه نوپای علمی است که به‌دلیل عمر کوتاه، خاصیت بین‌رشتگی، وجه کاربردی و ویژگی‌های مطالعه آینده، دچار تکثر روش شده و همین تکثر به سردرگمی آینده‌پژوهان در انتخاب روش مناسب منجر می‌شود. پژوهشگران تلاش‌های زیادی برای نظم‌دهی به روش‌ها و روش‌شناسی این رشته انجام داده‌اند که ازجمله آنها گونه‌شناسی‌های استقرایی روش ‌آینده‌پژوهی بوده است. در این گونه‌شناسی‌ها با مرور صدها پژوهش ‌آینده‌پژوهی و با نگاه پسینی، سعی در ارائه یک دسته‌بندی کاربردی برای روش‌ها شده است. بااین‌حال، تاکنون یک کار تطبیقی به‌منظور ارائه تصویر جامعی از گونه‌شناسی روش‌های ‌آینده‌پژوهی انجام نشده و به‌نظر می‌رسد همگرایی لازم درخصوص گونه‌شناسی و دسته‌بندی روش‌های ‌آینده‌پژوهی وجود ندارد.
مسئله این پژوهش، مطالعه تطبیقی و هم‌زمان گونه‌شناسی‌های روش در ‌آینده‌پژوهی است تا بتوان یک نگاه جامع و یکپارچه به تمام گونه‌شناسی‌های صورت‌گرفته ارائه داد. بدین‌منظور گونه‌شناسی‌های مختلف شناسایی شده و ازطریق مطالعه تطبیقی سعی در تجمیع معیارهای آنها در چند معیار کلان شد. درنهایت تمام معیارهای گونه‌شناسی از چهار منظر دسته‌بندی شدند و نشان داده شد که در یک نگاه جامع می‌توان روش‌ها را از چهار منظر: ماهیت روش، فرایند روش، هدف روش و قابلیت روش دسته‌بندی نمود. این پژوهش می‌تواند مقدمه‌ای بر ارائه یک گونه‌شناسی جامع برای روش‌های ‌آینده‌پژوهی باشد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173674.1400.2.1.1.2

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Methodological Typology of Futures Study

نویسندگان [English]

mohamadreza arab bafrani ¹
Mohammad Rahim Eivazi ²

¹ Corresponding author:PhD in Futures Studies,, Imam Khomeini International University, Qazvin Iran

² ّFull professor at the Department of Futures study, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

چکیده [English]

Futures study is a new field of science which has involved a diversity of methods, due to its short life span, interdisciplinary feature, applicability, and relation to future, and has led to confusion for future researchers in the selection of a proper method. Scholars have made great efforts to regulate the methods and the methodology of this field, including the “inductive typology” of futures study. In this method, typological attempts are presented to provide a functional classification of methods by reviewing hundreds of future studies through future lookouts. However, no serious attempt has been undertaken in comparative studies to provide a comprehensive picture of the typology of futures study methods, and it seems that it lacks a convergent typological and classification in the futures study methods. This study is aimed at providing a comparative and simultaneous review of the methodology of future study in order to provide a comprehensive and integrated view of all typological methods. To do so, different typologies were identified and the researchers classified them into several macro criteria through comparative study. Finally, the researchers analyzed all the typological criteria from four perspectives and found out that these methods can be categorized from four perspectives: the nature of the method, process of the method, purpose of the method, and the capability of the method. This research can be regarded as an introduction to a comprehensive typology of futures study methods.

کلیدواژه‌ها [English]

Futures study
the typology of futures study
a comparative study of the methods
methodology of futures study
methods in futures study

مراجع

تیشه‌یار، م. (1391)، "‌آینده‌پژوهی در مطالعات استراتژیک"، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

حاجیانی، ا. (1396)، "مبانی، اصول و روش‌های ‌آینده‌پژوهی"، تهران: نشر دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.

گلن، ج. س. و گوردون، ت. ج. (1394)، "دانشنامه بزرگ روش‌های ‌آینده‌پژوهی"، (جلد 1)، تهران: معاونت برنامه‌ریزی و نظارت صداوسیمای جمهوری اسلامی ایرانی.

مرحمتی، ع. (1392)، "ارائه چارچوبی برای ‌آینده‌پژوهی"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی.

مردوخی، ب. (1391)، "روش‌شناسی آینده‌نگری"، تهران: نشر نی.

Gordon, T. J., & Glenn, J. C. (2004, May). ‘Integration, comparisons, and frontiers of futures research methods’. In EU-US Seminar: New Technology Foresight, Forecasting & Assessment Methods (Vol. 1314).

Karlsen, J. E. (2002). ‘The self-fulfilling prophecy’. In S. U. Larsen (Ed.), Theory and methods in the social sciences’. New York: Columbia University Press.

Karlsen, J. E., Overland, E. F., & Karlsen, H. (2010). ‘Sociological contributions to futures' theory building’. Foresight, 12(3), 59–72.

Karlsen, J. E., & Karlsen, H. (2013). ‘Classification of tools and approaches applicable in foresight studies’. In Recent Developments in Foresight Methodologies(pp. 27–52). Springer US.

Keenan, M., Butter, M., Sainz de la Fuenta, G., & Popper, R. (2006). Mapping foresight in Europe and other regions of the world. European Foresight Monitor, (Report to the European Commission). Delft: TNO.

Krawczyk, E., & Slaughter, R. (2010). ‘New generations of futures methods’. Futures, 42(1), 75– 82.

Krueger, R. A. & Casey, M. A. (2014). ‘Focus groups: A practical guide for applied research’. Sage publications.

Miles, I., & Keenan, M. (2003). ‘Overview of Methods used in Foresight’. Technology Foresight for Organizers Training Course, Ankara, 8–12.

Popper, R., Keenan, M., Miles, I., Butter, M., & Sainz, G. (2007). ‘Global Foresight Outlook 2007: mapping foresight in Europe and the rest of the world’. The EFMN Annual Mapping Report 2007. Report to the European Commission, University of Manchester/TNO, Manchester/Delft.

Popper, R. (2008). ‘How are foresight methods selected?’ foresight, 10(6), 62–89.

Van der Helm, R. (2013). ‘Defining the Future: Concepts and Definitions as Linguistic Fundamentals of Foresight’. In Recent Developments in Foresight Methodologies (pp. 13-25). Springer US