تصویر مطلوب تمدن اسلامی، الزامات و نتایج حاصل از تحقق آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشگاه ایوان کی، تهران، ایران

2 استاد، گروه سیستم ها، دانشگاه ایوان کی، تهران، ایران.

چکیده

ﺑﺤﺚ ﺗﻤﺪن از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻌﻲ است ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ را در ﺧﻮد ﺟﺎی دﻫﺪ و ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻪ ﺗﻼشﻫﺎی ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺸﺮ و ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻤﺪن و رﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ ﻓﻜﺮی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ است. درواقع ﺗﻤﺪنﻫﺎ در ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ و زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻪوﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ؛ ازسوی دیگر هر تمدن، وام‌دار وابسته به تعلقات و پایه‌های فکری است که برخواسته و در بستر آن رشد و نمو نموده است. هر تمدن برای شکل‌گیری و موفقیت نیازمند مبانی و الزاماتی است که در اثر توجه به آن اصول و مبانی و رعایت آن الزامات، به بالندگی می‌رسد؛ از سوی دیگر برای همراه‌سازی افراد علاوه‌بر توجه به اقناع و تربیت مبتنی‌بر اصول بیان‌شده در عین حال بایستی چشم‌اندازی از آنچه حاصل از تحقق تمدن به‌دست خواهد آمد را ترسیم نمود. در این تحقیق با هدف شناسایی و تصویر مسلوب تمدن اسلامی و چارچوب­های دست‌یابی به آن نسبت به بررسی نظرات و اصول مختلف بیان شده در میان اندیشمندان و آیات و روایات اسلامی، با رویکرد مطالعات کتابخانه­ای جمع‌آوری و با روش تحلیل محتوا و فراتحلیل کیفی در گام اول نسبت به احصا و دسته‌بندی نظریات در سه بخش اصلی (الزامات تحقق تمدن، موانع تحقق تمدن و نتایج تحقق تمدن) در قالب یک نگاه فرآیندگرا (الزمات تحقق، عوامل بازدارنده و نتایج استقرار) پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


Smiley face

احمدی‌کچایی، مجید (1394)، تمایز مبانی تمدن مهدوی با تمدن غرب و عوامل بسترزای آن، پژوهش‌‌های مهدوی.
اکبری، مرتضی؛ رضایی، فریدون (1394)، واکاوی شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)، دوفصل‌نامه الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت.
برازش، علیرضا (1396)، تفسیر اهل بیت(علیهم‌السلام)، جلد 18، تهران: امیرکبیر.
بلاذری، احمدبن‌یحیی (1376)، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نقره.
بودریار، ژان (1378)، سرگشتگی نشانه‌ها، ترجمه مانی حقیقی، تهران: نشر مرکز.
تقی‌نیا، الهام؛ صوفی، نصیر (1393)، شاخصه‌های تمدن اسلامی ازمنظر آیات و روایات، فصل‌نامه پژوهش‌های اجتماعی ـ اسلامی، 3(3).
جعفری، محمدتقی (1359)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
جعفری، یعقوب (1371)، دانش‌نامه حج، مجله میاقت حجم.
خامنه‌ای، سیدعلی (دام عزّه العالی) (1399)، انسان دویست و پنجاه‌ ساله، قم: نشر صهبا.
خاتمی، سیداحمد (1382)، امامان معصوم ارکان جهان هستى، مجله پاسدار اسلام.
خواجه‌سروی، غلامرضا (1393)، مؤلفه‌های اصلی تمدن‌سازی انقلاب اسلامی، فصل‌نامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی.
درزی، علی (1399)، بررسی دلایل انحطاط تمدن اسلامی، نشریه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی.
دورانت، ویل (1378)، تاریخ تمدن، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
رهدار، احمد (1393)، تأمل در امکان، مفهوم و ماهیت تمدن اسلامى در عصر غیبت، فصل‌نامه علمى ـ پژوهشى فلسفه و الاهیات.
زمانی‌محجوب، حبیب (1395)، بایسته‌های سیاسی تمدن نوین اسلامی از دیدگاه امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه)، پژوهش‌های سیاست اسلامی.
شریعتی، علی (1386)، فاطمه، فاطمه است، مشهد: سپیده باوران.
صدر، محمدباقر (1393)، سنت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه سیدجمال موسوی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
 طباطبایی، محمدحسین (1363)، تفسیرالمیزان، جلد 8، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی با همکاری نشر فرهنگی رجا و انتشارات امیرکبیر.
عبدعلی‌بن جمعه العروسی حویزی (بی‌تا)، تفسیر نورالثقلین، جلد1قم: انتشارات اسماعیلیان.
عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی، جلد 1، تهران: انتشارات اشجع.
فوزی، یحیی (1391)، تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه)، فصلنامه تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی.
فوزی، یحیی؛ صنم‌زاده، محمودرضا (1391)، تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه)، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی، 3 (9).
کرمی‌فریدونی، علی (1385)، ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم: نسیم انتظار.
مجلسی، محمدتقی (1386)، بحارالأنوار، جلد 10، قم: انتشارات اسلامیه.
محرمی، غلام‌حسین (1382)، تاریخ اسلام (نقش انبیا در پیشرفت تمدن بشرى)، نشریه صباح.
مدیریت حوزه علمیه قم (1383)، درآمدی بر آزاداندیشی و نظریه‌پردازی در علوم دینی، قم: انتشارات مرکز حوزه علمیه قم.
مطهری، مرتضی (1379)، خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1395)، مجموعه آثار، جلدهای، 1، 2، 3، 15، 21، 22، 24 و 25، تهران: انتشارات صدرا.
معین، محمد (1365)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
مکارم‌شیرازی، ناصر و دیگران (1392)، جلدهای 2 و 21، قم: نشر دارالکتب اسلامیه.
مکارم‌شیرازی، ناصر (1387)، تفسیر سوره قدر.
موسوى‌لارى، سیدمجتبى (1360)، سیماى تمدّن غرب، قم: انتشارات اسلامى.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1381)، صحیفه امام، جلد 8. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1384)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
وقوفی، امید (1400)، مبانی آینده‌اندیشی اسلامی، جزوات درسی آینده‌اندیشی دانشگاه امام حسین(علیه‌السلام).
ولایتی، علی‌اکبر (1384)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، جلد 1، تهران: وزارت امور خارجه، چاپ سوم.
بیانات حضرت آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای (دام‌عزّه‌العالی)، برگرفته از سایت:
www.farsi.khamenei.ir