بررسی آینده‌اندیشی از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری تخصصی رشته آینده‌پژوهی، دانشکده و پژوهشکده حضرت ولی‌عصر(عج)، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.

2 استادیار روابط بین‌الملل، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

در این پژوهش هدف اصلی، بررسی آینده‌اندیشی از منظر سید‌جمال‌الدین اسدآبادی بوده است. این پژوهش هم از نوع بنیادی و هم از نوع کاربردی و ماحصل بررسی مقالات و تحلیل محتوای کیفی بوده که بر اساس تحلیل اسنادی متون و دیدگاه‌های موجود، به شناختی از پایه‌های ساخت آینده از منظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی دست پیدا کرده است. هشت مقوله مهم از دیدگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی که تاثیر بسزایی در ساخت آینده دارند، شناسایی شده و تحلیل نحوه تأثیر هریک از آنها بر تفکر آینده انجام شده است. نتایج پژوهش بیان‌گر این است که، سیدجمال‌الدین اسدآبادی اساساً عمل و اندیشه‌اش همگی ناظر به آینده بود، یک هدفی را به صورت مشخص تعریف کرد، بر اساس آن هدف، یک سری استراتژی‌ها تدوین کرد و برای پیشبرد این استراتژی‌ها و تحقق هدف مدنظرش از یک سری تاکتیک‌ها استفاده کرد. هدف سیدجمال به بیان خودش؛ «خیر امت محمدی» بود، که این خیر امت محمدیه همان وضعیت مطلوب امت پیامبر اکرم(ص) است. سیدجمال برای تحقق این هدف از دو کانال یعنی؛ الف) مبارزه با استبداد داخلی و ب) مبارزه با استعمار خارجی استفاد کرد، و برای انجام اینها یک سری راهبردها از قبیل؛ بیداری اسلامی، اتحاد اسلام یا وحدت مسلمانان، بازگشت به اسلام راستین و غیره را به کار برد. سیدجمال در واقع بیشتر به دنبال ساخت آینده بود، البته این ساخت آینده را نیازمند شناخت آینده می‌دانست.

کلیدواژه‌ها

Smiley face

مراجع

  1. احمدی، سیدعزت‌الله. (1393). بررسی اندیشه سیاسی سیدجمال‌الدین اسدآبادی و امام خمینی(ره). معرفت. سال بیست و سوم، شماره 200، صص49-66.
  2. اسماعیل‌پور، علی؛ غلامعلی، سلیمانی. (1400). آینده‌اندیشی از منظر مکتب معتزله. نشریه علمی آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی. سال دوم، شماره اول، صص123-154.
  3. اصدق پور، محمد. (1395). آراء تفسیری سیدجمال‌الدین اسدآبادی و ابعاد اجتماعی آن. پرتو وحی. شماره دوم، صص19-36.
  4. آقازاده، جعفر؛ عبداللهی متنق، غفار. (1400). «اتحاد‌ اسلام» از منظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم. شیعه پژوهی. سال هشتم، شماره بیست و یکم، صص159-179.
  5. بهشتی‌سرشت، محسن. (1387). روابط و تعامل سیدجمال‌الدین اسدآبادی با میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله و آثار آن در تحولات سیاسی زمانه. فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ، سال سوم، شماره دهم، صص41-49.
  6. توانا، محمدعلی. (1385). اسلام و مدرنیته در اندیشه سیدجمال‌الدین اسدآبادی. پژوهش علوم سیاسی. شماره سوم، صص97-113.
  7. جوادزاده، علیرضا. (1399). اعتبارسنجی سه گزارش سیاسی درباره میرزای نائینی؛ ارتباط نزدیک با سیدجمال‌الدین اسدآبادی و حکم به اعدام شیخ‌فضل‌الله نوری و ملاباقربانعلی زنجانی. تاریخ اسلام در آینه پژوهش. سال هفدهم، شماره دوم، پیاپی 49، صص59-67.
  8. حاجیانی، ابراهیم. (1396). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی. انتشارات دانشگاه امام صادق(ع). تهران.
  9. دهقانی، محمد؛ بارانی، محمدرضا. (1396). جایگاه رواداری در تمدّن ‌سازی اسلامی از دیدگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی. پژوهش‌نامه امامیه. سال سوم، شماره ششم، صص99-122.
  10. زارع ساری، علیرضا؛ وقوفی، امید. (1400). آینده‌اندیشی از منظر امام خمینی(ره). نشریه علمی آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی. سال اول، شماره سوم، صص87-110.
  11. سلیمانی قره‌گل، علیرضا. (1392). صورت‌بندی تجدد دفاعی در کشورهای اسلامی؛ بازخوانی تطبیقی آرای اجتماعی بدیع‌الزمان سعید نورسی و سیدجمال‌الدین اسدآبادی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره هفتم، شماره 3، صص54-74.
  12. شیرودی، محمدسجاد. (1398). سیدجمال‌الدین اسدآبادی و زمینه‌های احیا و پیشرفت تمدّن  اسلامی. نشریه علمی تمدّن  اسلامی و دین‌پژوهی. سال اول، شماره دوم، صص68-83.
  13. شیرودی، مرتضی. (1398). چالش خلافت و حکومت در اندیشه سیاسی سیدجمال‌الدین اسدآبادی. فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س). سال بیست و نهم، دوره جدید، شماره 44، پیاپی 134، صص55-70.
  14. شیرودی، مرتضی. (1400). مواجهه مفهومی بوم‌گرایانه سیدجمال‌الدین اسدآبادی و آیت الله محمدحسین نائینی غروی با تمدّن  غرب. نشریه علمی علم و تمدّن  در اسلام. سال دوم، شماره هشتم، صص112-126.
  15. صداقت‌زدگان، شهناز. (1393). نظریه اجتماعی قضا و قدر از دیدگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی و مرتضی مطهری. نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان. سال چهارم، شماره اول، صص29-53.
  16. صدرا، محمد. (1399). سیدجمال و راه سوم در ورود جامعه اسلامی به عصر جدید. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست متعالیه. سال 8، شماره 31، صص121-138.
  17. صدرا، محمد. (1400). سیدجمال، سلفی‌گرایی و نواندیشی غرب‌گرایانه: نگاهی آسیب‌شناسانه. مجله علوم سیاسی. سال بیست و چهارم، شماره نود و سوم، صص119-136.
  18. ظریفیان، غلامرضا؛ تقوی سنگدهی، سیده‌لیلا. (1389). بررسی تطبیقی آرای سیدجمال‌الدین اسدآبادی و حسن حنفی درباره غرب.جستارهای تاریخی. دوره اول، شماره اول، صص57-72.
  19. عرفان‌منش، ایمان؛ جمشیدیها، غلامرضا. (1394). واکاوی حدود و شاخصه‌های رئالیسم علمی در معرفت اجتماعی سیدجمال‌الدین اسدآبادی. نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان. دوره 3، شماره 2، صص301-322.
  20. علی‌صوفی، علی‌رضا؛ زارعی مهرورز، عباس. (1391). اندیشه و عمل سیاسی سیدجمال‌الدین اسدآبادی در چالش با حکومت ناصری. مطالعات تاریخ اسلام. سال چهارم، شماره 14، صص111-133.
  21. عیوضی، محمدرحیم. (1401). جزوات آینده‌نگاری راهبردی. دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره). صص1-689.
  22. غیبی، عبدالاحد؛ اعلایی، بیان. (1381). بررسی تطبیقی اندیشه‌های اصلاح طلبانة «سیدجمال‌الدین اسدآبادی» و «معروف رصافی». فصلنامه ادبیات دینی. شماره ششم، صص43-73.
  23. فرخان، امین؛ ملکوتیان، مصطفی. (1400). سیدجمال‌الدین اسدآبادی و ایدئولوژی اسلامی؛ کنش‌ها و معیارها. نشریه علمی مطالعات انقلاب اسلامی. دوره 18، شماره 64، صص141-162.
  24. قدیمی قیداری، عباس. (1390). سیدجمال‌الدین اسدآبادی و رویکردهای تازه‌تر به تاریخ و تاریخ‌نویسی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ اسلام. سال اول، شماره چهارم، صص133-152.
  25. کافی، مجید. (1388). نظریه‌ی انحطاط و اصول شش‌گانه تکامل انسانی از نظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی. دو فصلنامه علمی و تخصصی اسلام و علوم اجتماعی. سال اول، شماره اول، صص49-84.
  26. کافی، مجید. (1389). مولفه‌های روشن‌فکری در اندیشه اجتماعی سیدجمال‌الدین اسدآبادی. دو فصلنامه علمی و تخصصی اسلام و علوم اجتماعی. سال دوم، شماره سوم، صص115-140.
  27. کرمی، رضا. (1401). واکاوی نقش سیدجمال‌الدین اسدآبادی در بیداری اسلامی و استقلال هند(1235 -1269 ش ). پژوهش در تاریخ. سال دوازدهم، شماره 32، صص51-78.
  28. کریم‌نژادعلیشاهی، فرحناز. (1400). نقش سیدجمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین. رشد آموزش تاریخ. دوره بیست و دوم، شماره 2، صص30-33.
  29. کیخا، نجمه. (1399). حکمت و سیاست در اندیشه سیدجمال‌الدین اسدآبادی. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست. دوره نهم، شماره 35، شماره پیاپی 65، صص199-221.
  30. میرعلی، محمدعلی. (1395). نقش سیدجمال در تغییر نظام آموزشی الازهر و تاثیر آن بر تحولات اجتماعی سیاسی عصر معاصر. معرفت فرهنگی اجتماعی. سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 26، صص133-152.
  31. یوسفی، بتول. (1390). بررسی و نقد دیدگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی و محمد عبده در سیر استعلایی بیداری اسلامی. جستارهای سیاسی معاصر. سال دوم، شماره دوم، صص91-112.
  32. Tabesh Noor; Muzhda. (2019). An Attitude to the Intellectual and Political thought of Seyed Jamaluddin Afghan. International Journal of Innovative Research and Scientific Studies, 2 (3) 2019, Pp39-44.
آینده پژوهی انقلاب اسلامی
دوره 3، شماره 4
فصلنامه زمستان
اسفند 1401
صفحه 143-178

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 07 اسفند 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار