2
استاد گروه مطالعات سیاسی، دانشگاه باقر العلوم(ع)، قم، ایران.
چکیده
چکیده : بهره گیری از قابلیت های جامعه شناسی توسعه و آینده پژوهی، توأم با هم به ارزیابی نتایج اقدامات سیاسی، اجتماعی و غیره در عمل کمک می کند. این تحقیق با هدف نشان دادن توانمندی ها و ظرفیت های مشترک جامعه شناسی توسعه و نیز آینده پژوهی به عنوان علم وابزار، به گونه ای پرداخته که می توان میان این دو همسویی هایی یافت. برای بررسی این همسویی از الگوی ترابط علوم استفاده شده است. بنابر یافته های این پژوهش، پیشینه جامعه شناسی توسعه در مسیر خود، دارای رشد و تکامل بوده ولی به شکل منطقی با آینده پژوهی پیوند نخورده است. امّا در ارتباط آن با آینده پژوهی، از دیدگاه های؛ سنتی به پیش بینی، بصورت اکتشافی یا براساس تصویر پردازی و آینده سازی و همچنین براساس رویکرد تجویزی یا پس نگری، با توصیف عوامل پدیده های اجتماعی در ارتباط با روندهای گذشته، رفتارهای آینده را پیش بینی پذیرتر می کند. تحقیق حاضر تلاش کرده است با نگاهی به پیشینه جامعه شناسی توسعه، پیش از بحث های آینده پژوهی، کاربرد آینده پژوهی اکتشافی، آینده پژوهی تصویر پردازی و آینده پژوهی تجویزی را در جامعه شناسی توسعه، برای رسیدن به وضعیت مطلوب مورد بررسی قرار دهد.
احمدیان، قدرت. (1396). نقد پایان توسعه؛ پساتوسعه گرایی و بن بست‌های پارادایم توسعه، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره هشتم،، ص27 صفحات 25-47
اسدی، علی. (1369). جامعه شناسی توسعه، فصلنامه علمی– پژوهشی، فرایند مدیریت توسعه، دوره 4 شماره یک (مؤسسه آموزش و پرورش مدیریت و برنامه ریزی ریاست جمهوری) صص 68-51
تافلر، الوین. (1927). شوک آینده، ترجمه، حشمت الله کامرانی،تهران: سیمرغ
جرالد، میر. (1382). پیشگامان اقتصاد توسعه: آینده در چشم انداز/ ترجمه: غلامرضا آزاد (ارمکی)تهران: نی، صص 21-25
چالمرز، آلن اف.(1381). چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم شناسی فلسفی، ترجمه، سعید زیبا کلام، چ سوم، تهران: سازمان سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسنی دانشگاه‌ها (سمت)
حاجیان، ابراهیم. (1391). مبانی، اصول و روشهای آینده‌پژوهی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) ، صص 50-51
حسین، میرخلیلی. (1393).کاربرد آینده‌پژوهی در مطالعات سیاسی؛ پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی گرایش مسائل ایران، قم: دانشگاه باقرالعلوم (ع)
حمزه پور، علی؛ زارع میرک آباد، علی. (1392). بررسی مبانی معرفت شناختی آینده‌پژوهی اسلامی‌و بررسی تأثیرات آن بر روشهای آینده‌پژوهی؛ ، تهران: انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع)
حیدری، زهرا. (1397). تاریخچه‌‌ای از تحقیقات آینده‌پژوهی، نشریه فیوچر، به نقل از http://iranian futurist.comm
ریتزر، جرج،(1394). مبانی نظریه جامعه شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن؛ ترجمه: شهناز مسمی‌پرست، چاپ سوم، تهران: ثالث،
سریع القلم، محمود. (1382). عقلانیت و آینده توسعه یافتگی ایران، تهران مرکز پژوهش‌های علمی‌مطالعات استراتژیک خاورمیانه، صص 257-256
شولز، مارکوس. (2015). آینده‌‌ای که خواهان آنیم: جامعه شناسی جهانی و کوشش برای جهانی بهتر، مجله گفت وگوی جهانی، سال پنجم، شماره دوم، http://isa-global-dialogue.net
عظیمی، محمد حسن؛ فدایی عراق، غلامرضا؛ کوکبی، مرتضی؛ و پورعزت، علی اصغر (1395). جستاری در رویکرد مطلوب آینده‌پژوهی فناوری اطلاعات در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی؛ ، فصلنامه مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره 18، صفحات 1-18
قلی پور، پروانه؛ مظفری، محمد مهدی. (1398). طراحی مدل آینده نگاری راهبردی جهت توسعه اقتصادی و کسب مزیت رقابتی در بنگاه‌های کوچک و متوسط ایرانی، دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران، سال چهارم، شماره دوم. صفحات 25-54
گواهی، عبدالرحیم؛ بابایی، نصیر مینا؛ سلیمی، جلیل. (1396). آینده نگاری در ایران و چند کشور منتخب، دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران، سال دوم، شماره 1.صفحات 1-26
گیدنز، آنتونی و همکاران. (1396). گزیده جامعه شناسی، ترجمه، حسن چاوشیان،چاپ نهم، تهران: نی، صص 16-15
مردوخی، بایزید. (1395). برنامه ریزی توسعه و آینده‌پژوهی، فصلنامه توسعه و‌‌آینده‌پژوهی، سال اول، شماره اول، صفحات 1-55
ناظمی‌اشنی، امیر؛ قدیری، روح اله. (1385). آینده نگاری از مفهوم تا اجرا، تهران: فراندیش،
نجف زاده، رضا. (1396). عقلانیت‌های سه گانه و خلق آینده بدیل مطلوب برای تمدن اسلامی، دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران، سال دوم، شماره سوم. صفحات 43-66
نعیمی، علی. (1396). بررسی عوامل مؤثر و استراتژی‌های فناوری اطلاعات در توسعه با رویکرد آینده‌پژوهی منطقه ای؛ فصلنامه توسعه و‌‌آینده‌پژوهی، سال دوم شماره 2، صفحات 1-69
نقیب السادات، سیدرضا؛ کیا، علی اصغر؛ افخمی، حسین؛ وصالی، لیلا. (1400). آینده‌پژوهی سواد رسانه‌‌ای در ایران با روش برنامه ریزی سناریویی، دوفصلنامه علمی‌پژوهی ایران، دوره 6، شماره 2، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) صفحات 29-52
واعظی، سیدکمال؛ قمیان، محمد مهدی؛ وقفی، سیدحسام.(1396). آینده‌پژوهی در علوم انسانی با رویکرد دانش؛ ملاحظات، دستاوردها و اثرات، فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت سازمان‌های دولتی، دوره 5، شماره 3، صفحات 31-46
ی. سو، آلوین. (1380). تغییر اجتماعی و توسعه، مروری بر نظریات نوسازی و وابستگی و نظام جهانی، ترجمه: محمود حبیبی مظاهری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی،
Chia, Robert(2004), Re-educating Attention: what is Foresight and How is it Cultivated? In (Managing the Future: Foresight in the Knowledge Economy,Edited by Haridimos Tsoukas and Jill shepherd) USA: Blackwell publishing.
Schwandt , David R., Gorman, Margaret(2004), Foresight or Foreseeing? A social Action Explanation of Complex Collective Knowing in (Managing the Future: Foresight in the Knowledge Economy,Edited by Haridimos Tsoukas and Jill shepherd) Blackwell publishing USA.
Wendell Bell (1997), Foundations of Futures Studies History, Purposes, and Knowledge Human Science for a New Era, Volume 1, New Brunswick (U.S.A) and London (U.K.)
Moaddel, Mansoor (2004), The future of Islam after 9/11, Futures 36, Department of Sociology, Anthropology and Criminology, Eastern Michigan University
)