مرور نظام‌مند و فراتحلیل کیفی پژوهش‌های آینده‌نگاری در حوزه علم، فناوری و نوآوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

   پژوهش حاضر با هدف مرور نظام مند و فراتحلیل کیفی پژوهش‌های آینده‌نگاری در حوزه علم، فناوری و نوآوری در ایران و دیگر کشور‌ها انجام شده است. در این فراتحلیل کیفی، جامعه پژوهش شامل تمامی مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و کتاب‌های مرتبط به کلیدواژه‌ها و درراستای اهدف پژوهش بود. جهت تحقق اهداف پژوهش حاضر ابتدا با استفاده از کلیدواژه­های موردنظر با اهداف تعیین‌شده در منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی بین سال‌های 2000 تا 2019 با کلیدواژه‌های آینده‌نگاری، علم و فناوری و همچنین جستجو براساس میزان استنادات مقالات پژوهشگران بنام این حوزه به جستجو پرداخته شد. در مرحله دوم با استفاده از ملاک‌های ورود و خروج در پژوهش حاضر به غربالگری و انتخاب پژوهش‌های موردنظر درراستای اهداف تعیین‌شده پرداخته شد. در مرحله آخر، بعد از غربالگری و انتخاب مقاله‌های موردنظر با استفاده از فراتحلیل کیفی و درجهت پاسخگویی به پرسش‌های مطرح‌شده به واکاوی و تجزیه ‌و تحلیل یافته‌ها پرداخته شد. در مطالعه حاضر درمجموع 33 پژوهش مورد واکاوی و ارزیابی قرار گرفتند بود که دراین‌‌بین، 84/84 درصد مقاله علمی ـ پژوهشی، 06/6 درصد مقاله همایشی، 06/6 درصد طرح پژوهشی و 03/3 نیز پایان‌نامه بودند. همچنین بیشترین مطالعه انجام‌شده  45/45 درصد در بازه‌ زمانی 2019- 2015 انجام شده بود. افزون‌براین، درمجموع 80 پژوهشگر76/80 مرد و 23/19 درصد زن در پژوهش‌های مورد بررسی نقش‌آفرینی کرده بودند که 25/71 درصد آنها نیز اعضای هیئت‌علمی بودند. همچنین از پژوهش‌های موردبررسی 33/33 درصد از روش کمی، 60/60 درصد روش کیفی و 09/9 درصد نیز از روش آمیخته استفاده کرده بودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A systematic review and qualitative meta-analysis of foresight research in the field of science, technology and innovation

نویسندگان [English]

  • saeed mohamadi 1
  • rajab esfandiari 2
1
2 Assistant Professor, Department of English, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

The purpose of this study was systematic review and meta-analysis of foresight science, technology and innovation research in Iran and other countries. In this qualitative meta-analysis, the research community included all articles, theses and keyword-related books in line with the purpose of the research. To accomplish the goals of the present research, first use keywords with the goals set in internal and external information sources between 2000 and 2019 with keywords foresight, science and technology, as well as search based on citations of research papers. This area was named Search. In the second stage, screening and selection of the desired researches were carried out using the inclusion and exclusion criteria. Finally, after screening and selecting the desired articles, qualitative meta-analysis was conducted to answer the questions and analyze the findings. A total of 33 research papers were analyzed and evaluated in the present study. 84.84% of the research articles, 6.06% of the conference papers, 6.06% of the research projects and 3.03 were dissertations. Also, most of the studies were done 45.45% in the period 2015-2019. In addition, 80 80.76 male and 19.23% female researchers were involved in the research, of which 71.25% were faculty members. Also 33.33% of the researches used quantitative method, 60.60% qualitative method and 9.09% used mixed method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forecasting
  • Technology
  • Innovation
  • Meta-Analysis

مراجع

  1. بخشی، محمدرضا (1387)، تحلیلی بر آینده‌نگاری علم و فناوری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، کتابداری و اطلاع‌رسانی، (2): 44.
  2. پاکزاد، مهدی؛ تقوی، مصطفی و اعتمادی‌فرد، علی (1389)، آینده‌نگاری فناوری ابزاری برای تعیین اولویت‌های علم و فناوری: مطالعه موردی تجربه کشور کره جنوبی، رهیافت، (46): 75 ـ 63.
  3. توکل، محمد و عرفان‌منش، ایمان (1393)، فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر مسئله فرار مغزها در ایران، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، 5 (1): 75 ـ 45.
  4. جعفری، اسماعیل؛ فتحی واجارگاه، کوروش؛ عارفی، محبوبه و رضایی‌زاده، مرتضی (1396)، فراتحلیل کیفی بر پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه موک (دوره فراگیر گسترده آنلاین و باز)، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 14 (26): 41 ـ 27.
  5. حسنوی، رضا؛ نظامی‌پور، قدیر؛ بوشهری، علی‌رضا، آذر، عادل و قربانی، سعید (1392)، طراحی مدل تأثیر آینده‌نگاری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری در سطح ملی با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری، فصلنامه علمی- پژوهشی سیاست علم و فناوری، 6 (1)، 34 ـ 21
  6. حسینی، سیده‌فاطمه؛ ثنایی، باقر؛ پورحسین، رضا و کراسکیان، آدیس (1396)، فراتحلیل کیفی مقالات پژوهشی حوزه تعامل والد- نوجوان، رویش روان‌شناسی، 6 (3): 94 ـ 63.
  7. حیدری، امیرهوشنگ و کشاورز ترک، محسن (1396)، ارزیابی سیاست‌گذاری علم و فناوری در ایران مبتنی‌بر رویکرد آینده‌نگاری، طرح پژوهشی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
  8. ذاکرصالحی، غلام‌رضا و قانعی‌راد، سیدمحمدامین (1394)، مرور نظام‌مند و فراتحلیل پژوهش‌های ایرانی در قلمرو مطالعات اجتماعی علم و فناوری، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 9(2): 63 ـ 29.
  9. شیروانی ناغانی، مسلم و بیات، روح‌الله (1397)، توسعه گزینه‌های راهبردی برای سیاست‌گذاری در صنعت نفت ایران براساس آینده‌نگاری راهبردی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست‌گذاری عمومی، 4(1): 79 ـ 63.
  10. طاعتی، مهکامه و بهرامی، محسنی (1388)، بررسی مقایسه‌ای عوامل موثر در آینده مدیریت علم و فناوری ایران تا افق 1404 از دیدگاه متخصصان و سیاست‌گذاران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست علم و فناوری، 2(2): 61 ـ 47.
  11. عظیمی دزفولی، سیدعلی‌اکبر؛ طباییان؛ سیدکمال و مهری، علی (1392)، مروری بر نحوه تأثیرگذاری آینده‌نگاری بر سیاست گذاری علم و فناوری در طرح تدوین نقشه جامع بخش کشاورزی، سیاست‌نامه علم و فناوری، 2(2). 
  12. علی‌احمدی، علی‌رضا و قاضی نوری، سیدسروش (1382)، آینده‌نگاری فناوری و کاربرد آن در سیاست‌گذاری و مدیریت تکنولوژی، فصلنامه اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی، 1(2): 11 ـ 5.
  13. علی‌اکبر عظیمی، سیدعلی (1387)، آینده‌نگاری علم و فناوری (تجربه کشور چک)،  تدبیر، (198).
  14. کرمانی، مهدی؛  نوغانی دخت‌بهمنی، محسن و براداران کاشانی، زهرا (1397)، فراتحلیل کیفی مقالات پژوهشی حوزه توانمندسازی زنان روستایی و شهری در ایران، مطالعات روان‌شناختی اجتماعی زنان، (2)16: 54 ـ 34.
  15. گواهی، عبدالرحیم؛ بابایی نصیر، مینا و سلیمی، جلیل (1396)، آینده‌نگاری در ایران و چند کشور منتخب جهان، دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران، 2(1).
  16. مکنون، رضا و سلیمی، جلیل (1394)، فراتحلیل کیفی پژوهش‌های علمی ناظر بر مسئله حکمرانی در ایران، مدیریت دولتی، دانشگاه مدیریت تهران، 10(1): 10 ـ 3.
  17. ناظمی، امیر و قدیری روح‌الله (1385)، آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا، تهران، مرکز صنایع نوین.
  18. نامداریان (1393)، طراحی مدل ارزیابی اثرات آینده‌نگاری علم، فناوری و نوآوری (STI)، در قالب پایان‌نامه‌ای دکتریف دانشگاه تربیت مدرس.
  19. نامداریان، لیلا (1396)، بررسی تطبیقی اثرات سیاستی آینده‌نگاری علم، فناوری و نوآوری، فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست‌گذاری عمومی، 3 (1): 61 ـ 29.
  20. نامداریان، لیلا؛ حسن‌زاده، علی‌رضا و مجیدپور، مهدی (1393)، ارزیابی تأثیر آینده‌نگاری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری، نشریه علمی ـ پژوهشی مدیریت نوآوری، 3 (2): 102 ـ 73.
  21. نظری‌زاده، فرهاد (1385)، نسل چهارم آینده‌نگاری فناوری، همایش آینده‌پژوهی، فناوری و چشم‌انداز توسعه، تهران دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
  22. یعقوبی، محمود؛ غفاری، محمد مهدی و  پاکپور، مریم (1385)، آینده‌نگری فناوری، ابزار سیاست‌گذاری علم و فناوری "مطالعه تطبیقی 30 کشور جهان"، همایش آینده‌پژوهی فناوری و ابزار توسعه، تهران دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
  23. Barnard-Wills, D. (2017). The technology foresight activities of European Union data protection authorities. Technological Forecasting and Social Change, 116, 142-150. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2016.08.032
  24. Boe-Lillegraven, S., & Monterde, S. (2015). Exploring the cognitive value of technology foresight: The case of the Cisco Technology Radar. Technological Forecasting and Social Change, 101, 62-82. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2014.07.014
  25. Dufva, M., T. Könnölä, and R. Koivisto. (2015). Multi-layered foresight: Lessons from regional foresight in Chile. Futures 73: 100-11
  26. FOR-LEARN. (2016). Exploratory versus normative methods.http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/4_methodology/meth_explo-norma.htm
  27. Gassler, H., Polt, W., Schindler, J., Weber, M., Mahroum, S., Kubeczko, K., & Keenan, M. (2004). Priorities in Science & Technology Policy – An International Comparison. Project Report, commissioned by the Austrian Council for Research and Technology Development.
  28. Georghiou, L., & Harper, J. (2011). From priority-setting to articulation of demand: Foresight for research and innovation policy and strategy. Futures, 43, 243-251. doi:10.1016/j.futures.2010.11.003
  29. Glod, F., Duprel, C., & Keenan, M. (2009). Foresight for science and technology priority setting in a small country: The case of Luxembourg. Technology Analysis & Strategic Management, 21, 933-951. doi:10.1080/09537320903262298
  30. Hafezi, R. (2018). Analyzing Iran’s science and technology foresight programs: recommendations for further practices. foresight, 20(3), 312-331. doi:10.1108/FS-10-2017-0064
  31. Inayatullah, S. (2013). Futures studies: Theories and methods. There’s future: Visions for a better world, Madrid, BBVA, 2013.p. 36-66.
  32. Kaivo-oja, J. (2017). Towards better participatory processes in technology foresight: How to link participatory foresight research to the methodological machinery of qualitative research and phenomenology? Futures, 86, 94-106. doi:https://doi.org/10.1016/j.futures.2016.07.004
  33. Kuosa, T. 2011. Evolution of futures studies. Futures 43(3): 327-336. Andersen, A. D., and P.D. Andersen. 2014. Innovation system foresight.  Technological Forecasting and Social Change 88(0): 276-286. Weber, C., K. Sailer, and B. Katzy. 2015. Real-time foresight—Preparedness  for dynamic networks. Technological Forecasting and Social Change 101: 299313.
  34. Levitt, H. M. (2018). How to conduct a qualitative meta-analysis: Tailoring methods to enhance methodological integrity. Psychother Res, 28(3), 367-378.
  35. Li, N., Chen, K., & Kou, M. (2017). Technology foresight in China: Academic studies, governmental practices and policy applications. Technological Forecasting and Social Change, 119, 246-255. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2016.08.010
  36. Li, X., Xie, Q., Daim, T., & Huang, L. (2019). Forecasting technology trends using text mining of the gaps between science and technology: The case of perovskite solar cell technology. Technological Forecasting and Social Change, 146, 432-449. doi:https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.01.012
  37. Martin, B. R. (2000). Matching social needs and technological capabilities:  Research foresight and the implications for social sciences, (paper presented at the OECD workshop on social sciences and innovation. Tokyo: United Nations
  38. Martin, B. R. I., J. B. Martin, and J. Irvine. (1989). Research Foresight: Prioritysetting In  science (No. 001.38 MAR).
  39. Martin, B. R., and R. Johnston.(1999). Technology foresight for wiring up the national innovation system: Experiences in Britain, Australia, and New Zealand. Technological Forecasting and Social Change 60(1): 37-54.
  40. Proskuryakova, L. (2019). Foresight for the ‘energy’ priority of the Russian Science and Technology Strategy. Energy Strategy Reviews, 26, 100378. doi:https://doi.org/10.1016/j.esr.2019.100378
  41. Sokolov, A., & Chulok, A. (2016). Priorities for future innovation: Russian S&T Foresight 2030. Futures, 80, 17-32. doi:https://doi.org/10.1016/j.futures.2015.12.005
  42. Unido: Technology Foresight Manual, (2005). United Nation Industrial Development Organization, volume1, p48. [5] Technology Foresight for University.
  43. Weber, K. M., Gudowsky, N., & Aichholzer, G. (2019). Foresight and technology assessment for the Austrian parliament — Finding new ways of debating the future of industry 4.0. Futures, 109, 240-251. doi:https://doi.org/10.1016/j.futures.2018.06.018
  44. Zhouying, J. (2005). Soft Technology and the Fourth Generation of Technology Foresight, Chapter 8 of the Book: Global Technological Change: From Hard Technology to Soft Technology. Quoted in Georghiou, L. 2003. Evaluating foresight and lessons for its future impact. procceding of the Second  International Conference on Technology Foresight. 27- 28 February February, 2003, Hall.
آینده پژوهی انقلاب اسلامی
دوره 1، شماره 1
شهریور 1399
صفحه 129-166

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 مرداد 1399
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار