ارائه الگوی برنامه ریزی اقتضایی بر پایه سناریو و پابرجایی راهبردها برای مواجهه با بحران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسؤل: دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی خط مشی‌گذاری عمومی، تربیت مدرس، تهران، ایران

2 پژوهشگر مرکز رصد و آینده‌پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

3 استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

مواجهه با بحران‌ها، از دیدگاه پیش‌نگرانه، همواره یکی از دغدغه‌های پژوهشگران علوم ‌راهبردی و آینده‌نگاری بوده است، بنابراین، مسئله پژوهش را  این‌گونه می‌توان بیان نمود که تعامل و تلاقی برنامه اقتضایی و آینده­پژوهی برای پاسخ به بحران­ها چگونه است و درهمین‌راستا هدف کلی از انجام پژوهش دستیابی به ارائه نگاه بدیل‌محور و با استفاده از ابزارهای آینده‌نگاری جهت رسیدن به الگویی اقتضایی برای پاسخ به بحران‌هاست. راهبرد تحقیق حاضر در چارچوب پژوهش‌های کیفی و از نوع کاربردی می‌باشد  و باتوجه‌به عدم بسط دانش موجود در موضوع مدنظر، از شیوه کتابخانه­ای بهره جسته شد. روش انجام این پژوهش مرور نظام‌مند است، روند انجام مرور نظام‌مند در این پژوهش، برمبنای راهنمای اوکولی و شابرام (2017) است. همچنین به‌منظور بررسی جامع و انتخاب درست مقالات، از فرایند انتخاب مقالات در پژوهش سیلوا (2015) استفاده شده است. یافته­های پژوهش براساس پاسخگویی به سؤالات مرور نظام‌مند 54 مقاله منتخب، تالیف شد؛ بدین‌صورت که در هفت بخش تحت عنوان­های: فراوانی مقالات، پراکندگی مقالات در مجلات، روش‌های به­کارگرفته‌شده در پژوهش­ها، زمینه کاربرد، کشور­ها، مقالات با بیشترین استناد و نویسندگان با بیشترین استناد، گردآوری شدند. این یافته­ها به الگویی شش‌مرحله­ای اقتضایی با رویکرد پابرجایی راهبردها و سناریونگاری منتج شده است که مراحل آن عبارتند از: سناریو، راهبرد واکنش، طرح اجرا، طرح عملیاتی پشتیبان، طرح اقتضایی و بودجه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Presenting a Contingency Planning Model Based on a Scenario and Implementing Strategies for Crisis Response

نویسندگان [English]

  • morteza mehryar 1
  • alireza nasr esfahani 2
  • sasan zareh 3
1 M.Sc. Student, Public Administration-Public Policy, Tarbiat Modares, Tehran, Iran
2 Researcher of the Center for sacaning and Future Studies, Imam Hossein University, Tehran
3 asistant profesor of management factuly, imam hosein university,tehran, iran
چکیده [English]

Crisis management has always been a concern of strategic and foresight researchers from a pragmatic point of view, so the question of research can be expressed in how the interaction and contingency planning of future crisis response programs are addressed. In this regard, the overall goal of the research is to provide an alternative-looking approach and to use foresight tools to arrive at a contingency model for crisis response. The present research strategy is in the framework of qualitative and applied research, and due to the lack of expansion of the existing knowledge in the subject matter, a library approach was used; This study is based on Oucoli and Sabram's (2017) Guide. Silva (2015) research process has been used for comprehensive and correct selection of articles; Silva method consists of 4 stages of planning, selection, extraction and implementation. The research findings were compiled based on answering the systematic review questions of the 54 selected articles; The most cited articles and the most cited authors were collected. These findings have resulted in a six-step contingency model with a consistent strategy and scenario-based approach that includes: scenario, response strategy, implementation plan, support operational plan, contingency plan, and budget.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forecasting
  • Persistence
  • Scenario
  • Contingency
  • Systematic

مراجع

  1. امیری، حسن (1396)، برنامه‌ریزی پابرجا به‌منظور کسب آمادگی جهت جذب و توسعه موفق فناوری دفاعی، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، (5): 13ـ 1.
  2. بابایی، حمید (1395)، طراحی مدل آینده‌نگاری توسعه‌ای منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مبنا و سیستم داینامیک (مورد مطالعه: استان یزد)، دانشگاه تربیت مدرس.
  3. تقوایی، آزیتا؛ رادفر، رضا و ناظمی، امیر (1395)، پابرجایی راهبردهای مشارکت اقتصادی دانشگاه‌ها در کشور با استفاده از روش سناریو، ششمین کنفرانس بین‌المللی و دهمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری، تهران.
  4. حاجیانی، ابراهیم (1390)، معیارهای ارزیابی روش‌شناختی تکنیک‌های مطالعات آینده، راهبردی، 20(59): ۱۰۵ ـ ۷۷.
  5. حیدری، امیرهوشنگ (1394)، طراحی الگوی آینده‌پژوهانه تدوین اسناد سیاست‌گذاری فناوری در ایران، (مقطع دکترا)، دانشگاه امام خمینی(ره).
  6. خدادادحسینی، سیدحمید؛ حمیدی‌زاده، محمدرضا؛ حسینی، سیدمحمود؛ کسایی، مسعود و  لشکربلوکی، مجتبی (1390)، طراحی الگوی فرایندی تدوین راهبردی پابرجا در شرایط عدم‌قطعیت، مطالعات مدیریت راهبردی، (5): 83 ـ 109.
  7. خزایی، سعید، الهی ‌دهقی، ایرج (1391)، عوامل موفقیت در آینده‌نگاری ملی، مطالعات آینده‌پژوهی، 1(۲): ۲۸ ـ ۵.
  8. ربانی، طاها (1396)، تبیین الگوی آینده‌نگاری مدیریت توسعه پایدار شهری: نمونه موردی: تهران، (مقطع کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت مدرس.
  9. سیاح مفضلی، اردشیر و اسدی، علی (1394)، بررسی ساختارهای فکری و مفاهم کلیدی در آینده‌پژوهی و ارائه چارچوب اجرای مطالعات آینده‌پژوهی، آینده‌پژوهی مدیریت، (26): 15 ـ 26.
  10. شماعی، علی؛ ناظمی، امیر؛ علیزاده، عزیز و ناصری، شهره (1389)، پابرجایی برنامه‌ها و راهبردهای توسعه صنعت گاز کشور با استفاده از روش‌های آینده‌پژوهی، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران.
  11. عزتی، فائزه (1395)، شناسایی راهبردهای پابرجا در حوزه مدیریت شهری، (مقطع کارشناسی ارشد)، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
  12. علیزاده، عزیز؛ وحیدی مطلق، وحید و ناظمی، امیر (1387)، سناریونگاری یا برنامه‌ریزی بر پایه سناریو، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی اتمی.
  13. عیوضی، محمدرحیم (1395)، آینده‌پژوهی سیاسی، راهبرد، 25(۷۹): 212 ـ 198.
  14. قدیری، امیر؛ طباطبائیان، سیدحبیب الله؛ محمدی، مهدی؛ ذوالفقارزاده، محمدمهدی و ناظمی، امیر (1395)، آمادگی آینده بنگاه: اراده، مفهوم و شاخص ترکیبی، مدیریت نوآوری، 5(4): ۱۵۳ ـ ۱۲۵.
  15. کنعانی، فاطمه؛ حسن‌زاده، علی‌رضا؛ اله، شعبان و طباطبائیان، سیدحبیب‌الله (1397)، بررسی کاربرد روش‌های آینده‌نگری، راهبرد، 27(87): 5 ـ 33.
  16. گروه نویسندگان (1389)، دانشنامه آینده‌پژوهی، ایران، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی ـ مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  17. لشکربلوکی، مجتبی (1390)، طراحی مدل فرایندی تدوین راهبرد پابرجا در شرایط عدم‌قطعیت با استفاده از مدل‌سازی ساختاری تفسیری، (مقطع دکترا)، دانشگاه شهد بهشتی، تهران.
  18. مینو، فرزین؛ چاوشی، سیدکاظم و شاوردی، تهمینه (1395)، ارائه مدل تحلیلی ارزیابی راهبردها با رویکرد آینده‌پژوهانه در شرکت ملی نفت ایران، مدیریت بازرگانی، (8): 903 ـ 923.
  19. ناظمی، امیر (1390)، پسابرنامه‌ریزی توسعه فناوری‌های پیشرفته عام در ایران 1404؛ موردمطالعه: فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیست‌فناوری و هوافضا، (مقطع دکترا)، دانشگاه علامه طباطبایی.
  20. نامداریان، لیلا؛ حسن‌زاده، علی‌رضا و مجیدپور، مهدی (1393)، ارزیابی تأثیر آینده‌نگاری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری، مدیریت نوآوری، 3 (۲): ۱۰۲ ـ ۷۳.
  21. یارمحمدیان، محمدحسین؛ محمدی، عفت و موحدی، فریده (1390)، استانداردهایی برای تدوین مقالات مروری در نظام سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت، 8 (۱۸).
  22. Adair, R. (2006). Critical Perspectives on Politics and the Environment. New York: The Rosen Publishing Group.
  23. Alizadeh, R., Lund, P. D., Beynaghi, A., Abolghasemi, M., & Maknoon, R. (2016). An integrated scenario-based robust planning approach for foresight and strategic management with application to energy industry. Technological forecasting and social change, 104, 162-171.
  24. Averch, H. (1990). Private markets and public intervention: a primer for policy designers: University of Pittsburgh Pre.
  25. Bental, A., & Nemirovski, A. (1999). Robust solutions of uncertain linear programs. Operations research letters, 25(1), 1-13.
  26. Bertsimas, D., Brown, D. B., & Caramanis, C. (2011). Theory and applications of robust optimization. SIAM review, 53(3), 464-501.
  27. Bertsimas, D., & Sim, M. (2004). The price of robustness. Operations research, 52(1), 35-53.
  28. Bertsimas, D., & Thiele, A. (2006). A robust optimization approach to inventory theory. Operations research, 54(1), 150-168.
  29. Canavari, M., Caggiati, P. & Easter, K.W. (2001). Economic studies on food, agriculture, and the environment, . 7th Minnesota-Padova Conference on Food, Agriculture Bologna, Klover New York:.
  30. Choularton, R. (2007). Contingency planning and humanitarian action: A review of practice. NetworkPaper, 59.
  31. Cornish, E. (2005). Futuring: The exploration of the future. World Future Society.
  32. Davenport, T. H., Leibold, M., & Voelpel, S. C. (2007). Strategic management in the innovation economy: Strategic approaches and tools for dynamic innovation capabilities: John Wiley & Sons.
  33. de Loë, R. C., Melnychuk, N., Murray, D., & Plummer, R. (2016). Advancing the state of policy Delphi practice: A systematic review evaluating methodological evolution, innovation, and opportunities. Technological forecasting and social change, 104, 78-88.
  34. Dessai, S., & Hulme, M. (2007). Assessing the robustness of adaptation decisions to climate change uncertainties: a case study on water resources management in the East of England. Global Environmental Change, 17(1), 59-72.
  35. Dessai, S., Hulme, M., Lempert, R., & Pielke Jr, R. (2009). Do we need better predictions to adapt to a changing climate? Eos, Transactions American Geophysical Union, 90(13), 111-112.
  36. Diepen, G., Pieters, B., Van Den Akker, J., & Hoogeveen, J. (2009). Robust Planning of Airport Platform Buses. In: Utrecht University, Department of Information and Computing Sciences, Utrecht.
  37. Dixon, P. B., Rimmer, M. T., & Tsigas, M. E. (2007). Regionalising results from a detailed CGE model: Macro, industry and state effects in the US of removing major tariffs and quotas. Papers in Regional Science, 86(1), 31-55.
  38. Gavigan, J., & Scapolo, F. (2001). Foresight and the long-term view for regional development. The ITPS Report, 56, 19-29.
  39. Giesecke, J. (1998). Scenario plarping for libraries. American Library Association, Chicago.
  40. Godet, M. (2000). How to be rigorous with scenario planning. foresight, 2(1), 5-9.
  41. Groves, D. G., Davis, M., Wilkinson, R., & Lempert, R. (2008). Planning for climate change in the Inland Empire: Southern California. Water Resources IMPACT, 10(4), 14-17.
  42. Gupta, S. K., & Rosenhead, J. (1968). Robustness in sequential investment decisions. Management science, 15(2), B-18-B-29.
  43. Hamarat, C., Kwakkel, J. H., & Pruyt, E. (2013). Adaptive robust design under deep uncertainty. Technological forecasting and social change, 80(3), 408-418.
  44. Huisman, D., Freling, R., & Wagelmans, A. P. (2004). A robust solution approach to the dynamic vehicle scheduling problem. Transportation Science, 38(4), 447-458.
  45. Inayatullah, S. (2009). Questioning scenarios. Journal of futures studies, 13(3), 75-80.
  46. Keenan, M. (2003). Identifying emerging generic technologies at the national level: the UK experience. Journal of forecasting, 22(2‐3), 129-160.
  47. Klir, G. J., & Wierman, M. J. (2013). Uncertainty-based information: elements of generalized information theory (15): Physica.
  48. Knight, F. H. (1921). Risk, uncertainty and profit. New York: Hart, Schaffner and Marx.
  49. Lempert, R. J. (2003). Shaping the next one hundred years: new methods for quantitative, long-term policy analysis: Rand Corporation.
  50. Lempert, R. J., & Collins, M. T. (2007). Managing the risk of uncertain threshold responses: comparison of robust, optimum, and precautionary approaches. Risk Analysis: An International Journal, 27(4), 1009-1026.
  51. Lempert, R. J., Groves, D. G., Popper, S. W., & Bankes, S. C. (2006). A general, analytic method for generating robust strategies and narrative scenarios. Management science, 52(4), 514-528.
  52. Lempert, R. J., Schlesinger, M. E., & Bankes, S. C. (1996). When we don't know the costs or the benefits: Adaptive strategies for abating climate change. Climatic Change, 33(2), 235-274.
  53. Macesich, G. (2002). Money and monetary regimes: struggle for monetary supremacy: Praeger Publishers.
  54. Miles, I., & Keenan, M. (2002). Practical guide to regional Foresight in the UK. European Communities, Luxembourg. 
  55. McGahey, C., & Sayers, P. (2008). Long term planning–robust strategic decision making in the face of gross uncertainty–tools and application to the Thames. Flood risk management: Research and practice. Oxford, London, UK: Taylor & Francis Group.
  56. Miles, I., Saritas, O., & Sokolov, A. (2016). Foresight for STI: What and Why. In Foresight for Science, Technology and Innovation (pp. 9-20): Springer.
  57. Morrison, J. L., Renfro, W. L., & Boucher, W. I. (1983). Applying methods and techniques of futures research (Vol. 39): Jossey-Bass Inc Pub.
  58. Okoli, C., & Schabram, K. (2010). A guide to conducting a systematic literature review of information systems research.
  59. Pettigrew, A. M., Thomas, H., & Whittington, R. (2001). Handbook of strategy and management: Sage.
  60. Popper, R. (2008). How are foresight methods selected?, foresight, 10(6), 62-89.
  61. Porter, A. L. (2010). Technology foresight: types and methods. International Journal of Foresight and Innovation Policy, 6(1-3), 36-45.
  62. Quiñones, D., & Rusu, C. (2017). How to develop usability heuristics: A systematic literature review. Computer Standards & Interfaces, 53, 89-122
  63. Reibstein, D. J., & Chussil, M. J. (1999). Putting the lesson before the test: Using simulation to analyze and develop competitive strategies. Competitive intelligence review, 10(1), 34-48.
  64. Saritas, O., & Aylen, J. (2010). Using scenarios for roadmapping: The case of clean production. Technological forecasting and social change, 77(7), 1061-1075.
  65. Saritas, O. (2006). Systems thinking for foresight. The University of Manchester,
  66. Seong, S., Popper, S. W., & Zheng, K. (2005). Strategic Choices in Science and Technology: Rand Corporation.
  67. Saritas, O., & Burmaoglu, S. (2015). The evolution of the use of Foresight methods: a scientometric analysis of global FTA research output. Scientometrics, 105(1), 497-508.
  68. Saritas, O., Taymaz, E., & Tumer, T. (2007). Vision 2023: Turkey's national Technology Foresight Program: A contextualist analysis and discussion. Technological forecasting and social change, 74(8), 1374-1393.
  69. Silva, M. (2015). A systematic review of Foresight in Project Management literature. Procedia Computer Science, 64, 792-799.
  70. Ullman, D. G. (2001). Robust decision-making for engineering design. Journal of Engineering Design, 12(1), 3-13.
  71. Vishnevskiy, K., & Karasev, O. (2016). Challenges and opportunities for corporate foresight. In Deploying Foresight for Policy and Strategy Makers (pp. 65-79): Springer.
  72. Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. foresight, 5(3), 10-21.
  73. Voros, J. (2005). A generalised “layered methodology” framework. foresight, 7(2), 28-40.
  74. Watts, R. G. (2002). Innovative energy strategies for CO2 stabilization: Cambridge University Press
آینده پژوهی انقلاب اسلامی
دوره 1، شماره 1
شهریور 1399
صفحه 71-127

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 مرداد 1399
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار