تحلیل و آینده‌پژوهی جنبش‌های اخوان‌المسلمین بر روابط سیاسی ایران، ترکیه و عربستان سعودی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ( نویسنده مسئول) دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران

2 استادیار، گروه علوم سیاسی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران

چکیده

جنبش اخوان‌المسلمین ازجمله جنبش‌های اسلامی مردمی است که بر اثر اختلافات راهبردی و در تقابل با استعمار دولت­های اروپایی بر جوامع اسلامی، شکل گرفتند. پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحول سیاسی عظیمی در  راهبرد جنبش اخوان‌المسلمین، از نقطه‌نظر مبارزه با استبداد داخلی و حکومت‌های وابسته به غرب ایجاد نمود. آینده­پژوهی در جنبش اخوان‌المسلمین در روابط عربستان و ترکیه نسبت به سایر جنبش‌ها، بنابر دو دلیل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دلیل اول اینکه، جنبش اخوان، جزو مهم‌ترین و نیرومندترین جنبش­ها و حرکت­های اسلامی سیاسی در دوره‌ معاصر است و دوم اینکه دارای نقش کلیدی بین کلیه قیام‌های اخیر در منطقه است. پژوهش حاضر، بر آن است تا با به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی، هم راهبرد شکل‌گیری و فعالیت‌های جنبش اخوان‌المسلمین را تبیین نماید و هم به بیان تاریخچه‌ای از روابط عربستان و ترکیه بپردازد تا بتواند پاسخی بر این سؤال بیابد که راهبرد جنبش‌های اسلامی چیست و این جنبش‌ها چه تأثیری بر روابط سیاسی ترکیه و عربستان سعودی (باتأکیدبر نقش اخوان‌المسلمین ) دارند؟ یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که ترکیه مدافع اسلامی معتدل همچون اخوان‌المسلمین بوده و حال‌آنکه عربستان ترویج‌دهنده اسلام افراطی یا همان وهابیت است. درنتیجه، بست‌انگارگانی جنبش‌های اسلامی، روابط سیاسی بین ترکیه و عربستان سعودی را هرچه‌بیشتر به واگرایی می‌کشاند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis and Futures Study of Ikhwan Al-Muslemin Movements on the Political Relationships Among Iran, Turkey and Saudi Arabia

نویسندگان [English]

  • mohammadjavad faramarzi fard 1
  • mirebrahim seddigh 2
1 (Corresponding Author) PhD candidate at the Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Islamic Azad University of Karaj, Iran
2 Assistant professor at the Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Islamic Azad University of Karaj, Iran
چکیده [English]

Ikhwan al-Muslemin movement is a popular Islamic one that emerged as a result of strategic confrontations in opposition to the colonization of European countries over Islamic nations. The victory of the Islamic Revolution of Iran brough about a great political change in the strategy of the Ikhwan al-Muslemin movement, with regard to fighting the internal tyranny and Western-affiliated governments. Futures study in the Ikhwan al-Muslemin movement involves particular significance in relation to Saudi-Turkish relationships compared to other movements for two reasons. The first reason regards the fact that Ikhwan al-Muslemin movement is one of the most important and most powerful Islamic political movements in the contemporary era. The second reason involves the fact that it has played a key role in all recent uprisings in the region. This study is intended to explain the strategy of the formation and activities of the Ikhwan al-Muslemin movement through a descriptive-analytical method. It is also intended to state the history of Saudi-Turkish relationship in order to find an answer to what the movement's strategies are and how they affect the political relationship between Turkey and Saudi Arabia (emphasizing on the role of the Ikhwan al-Muslemin). The findings indicated that Turkey is a moderate supporter of the Islam proposed by Ikhwan al-Muslemin, while Saudi Arabia promotes extremist Islam or Wahhabism. As a result, the ideological deadlock of Islamic movements will further diverge the political relationship between Turkey and Saudi Arabia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ikhwan al-Muslemin’s strategy
  • political relationship
  • constructivism
  • Saudi Arabia
  • Turkey
احمدزاده، داود (1396)، امریکا و سیاست خارجی مصر در بزنگاه سخت تاریخی، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه.
البنا، حسن (1366)، خاطرات زندگی حسن‌البنا، ترجمه ایرج کرمانی، تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
الرشید، مضاوی (1392)، عربستان سعودی و اخوان‌المسلمین، رابطه‌ای سراسر نزاع و درگیری، خبرگزاری فارس.
الموصلی، احمد (1376)، اصول‌گرایی اسلامی و نظام بین‌الملل، ترجمه مهرداد آزاد، روزنامه کیهان، ش 15905، 1376/1/25.
الوردانی، صالح (1382)، شیعه در مصر از آغاز تا عصر امام خمینی(ره)، ترجمه عبدالحسین بینش، بی‌جا: مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی.
امرایی، حمزه (1383)، انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی معاصر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
اندیشکده راهبردی تبیینa ، (1397)، ترکیه در سال ۹۶، روندها و رویدادها، ۸ فروردین ۱۳۹۷،
قابل‌بازیابی در/25066/http://tabyincenter.ir
اندیشکده راهبردی تبیین b، (1397)، عربستان در سال ۹۶، روندها و رویدادها، ۱۸ فروردین ۱۳۹۷،
 قابل‌بازیابی در/25192/ http://tabyincenter.ir
پالیز، علی  (1397)، نگاه ترکیه به عربستان و پرونده خاشقچی، چارچوب‌ها و مسائل، اندیشکده راهبردی تبیین.
پایگاه خبری مفتاح (1399)، بررسی مراحل مختلف رابطه میان ترکیه و اخوان‌المسلمین، قابل‌دسترسی
 در: http://meftahnews.ir/?p=126391
پورسعید، فرزاد (1390)، بررسی مقایسه‌ای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب مصر. فصلنامه مطالعات راهبردی، س چهاردهم، ش 2.
توانا، محمدعلی و میرحسینی، محمد (1393)،بررسی افراط‌گرایی و اعتدال‌گرایی در جنبش اخوان‌المسلمین مصر، فصلنامه علمی  ـ پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 3، ش 1.
جباری، علی‌رضا (1397)، جریان اخوانی در ترکیه، تثبیت یا افول، خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر 83012284.
حسینی، مختار (1381)، برآورد استراتژیک مصر، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
خاتمیان، طاهره (1369 سیر تحولات سیاسی ـ اجتماعی اخوان‌المسلمین، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران.
خادمی، محمد (1391)، بررسی چرایی اقدامات عربستان علیه اخوان‌المسلمین در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (1398)، حسن البنا؛ مصلح اجتماعی و منادی اعتلای اسلام،
 قابل‌دسترسی در: https://www.irna.ir/news/83669093/
خبرگزاری جمهوری اسلامی، (1400). جریان اخوانی در ترکیه، تثبیت یا افول، قابل‌دسترسی در:
www.irna.ir/news/83012284
خبرگزاری فارس (1392)، جریان‌شناسی مخالفان آل‌سعود در بیداری اسلامی، قابل‌دسترسی در:
دکمجیان، هرایر (1390)، جنبش‌های اسلامی در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.
دهقی، فرحناز (1398)، اخوت اخوان با اردوغان،  ایران آنلاین.
بورنهام، پیتر (1389)، روش‌های پژوهش در سیاست، ترجمه سیدمحمد کمال سروریان، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
شقاقی، فتحی (1375)، جهاد اسلامی، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
عنایت، حمید (1370)، سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کرمی، کامران (1396)، عربستان و اخوان‌المسلمین؛ از همکاری تا تقابل، پایگاه تحلیلی ـ خبری الوقت.
مجله الکترونیکی شعوبا (1398)، سیر شکل‌گیری جنبش اخوان‌المسلمین از تشکیل تا ترور حسن‌البنا، قابل‌دسترسی در سیر شکل‌گیری جنبش اخوان‌المسلمین، ازتشک/.www.shouba.ir
محمدمراد، رضا (1397)، بحران در روابط ترکیه با عربستان شدیدتر می‌شود، خبرگزاری صداوسیما.
مطهری، مرتضی (1376)، نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر، تهران، انتشارات صدرا.
مقصودی، مجتبی (1392)، تحلیل توصیفی و استنادی مقالات پژوهشنامه علوم سیاسی، مجله پژوهشنامه علوم سیاسی، س نهم، ش 1.
هوسمی، علی‌رضا (1383)، شکل‌گیری و راهبرد و استراتژی اخوان‌المسلمین، فصلنامه دانش‌پژوهان ،ش5.
یوسفی، امیرمحمد و یوسفی، حاجی (1390)، مسئله و روش پژوهش در پایان‌نامه‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی، مجله رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی.