بررسی آینده‌اندیشی در مکتب لیبرالیسم و تطبیق آن با آینده‌اندیشی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 (نویسنده مسئول) دانشجوی دکتری، آینده‌پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

نوع رویکرد مکاتب به آینده،  نشئت‌گرفته از ایدئولوژی حاکم بر آنهاست و در این بستر، آینده‌اندیشی  مکاتب شکل می‌گیرد. در این مقاله برای فهم ایدئولوژی آینده‌ساز حاکم بر دو مکتب لیبرالیسم و اسلام،  با بررسی سه مفهوم هویت، موعودیت و جهانیت در هرکدام از مکاتب، از مجرای شناخت این سه مفهوم و پاسخ مکاتب به پرسش‌ها، نوع رویکرد آنها به آینده با هم مقایسه شده است. با توضیح مفهوم و کارکرد هویت، پرسش این است که انسان و هستی چیست‌ و چه ارتباطی با یکدیگر دارند. با توضیح مفهوم و کارکرد موعودیت، پرسش  از وضعیت مطلوب انسان در هستی و چیستی توسعه انسان هست و با توضیح مفهوم و کارکرد جهانیت، به این پرسش ازمنظر  لیبرالیسم و اسلام پاسخ داده می‌شود که تحصیل وضعیت مطلوب چگونه و با چه ابزاری صورت می‌گیرد. بررسی پاسخ‌ها نشان می‌دهد دو نوع رویکرد درباره آینده جهان و جهانی‌شدن وجود دارد؛ نخست، جهانی‌شدن لیبرالی که پیامد آن یکدست‌سازی سبک زندگی مردم جهان و محو تنوع فرهنگی آنها در آینده است. دوم، جهانی‌شدن اسلامی که باعث شکل‌گیری جامعه بین‌المللی بر پایه گرایش‌های اخلاقی و نه نفع‌طلبانه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


آشوری، داریوش (1371)، ایدئولوژی، اخلاقیات و فرهنگ، ماهنامه کلک، (32 و 33): 50 ـ 48.
الجابری، محمد (1376)، گفتگو، عقلانیت و هویت، فصلنامه فرهنگ، (4): 124.
امت‌طلب، محمدصادق (1377)، نظریه‌پردازی درباره آینده جهان و جهان آینده، موعود، (10 و 11).
ایرانی‌طلب، مهدی (1371)، عصر تازه‌ای در روابط بین‌الملل، ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، (57 و 58): 24  ـ 18.
ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمدرضا (1390)، تحلیل محتوای کیفی، پژوهش، (2): 36 ـ 35.
آیین، یاسر (1388)، تقابل آینده‌گرایی ایرانی و امریکایی، فصلنامه مشرق موعود، (11): 218.
آیین، یاسر (1388)، تقابل آینده‌گرایی ایرانی و امریکایی، فصلنامه مشرق موعود، (11): 204.
آیین، یاسر (1388)، تقابل آینده‌گرایی ایرانی و امریکایی، فصلنامه مشرق موعود، (11): 214.
جباری، حسینعلی (1399)، بررسی اندیشه نجات و موعودباوری در ادیان، فصلنامه مطالعات مهدوی، (46).
جوادی­آملی، عبدالله (1388)، آینده جهان ازنظر اسلام، مجله الکترونیکی اسراء، (8).
حسینی، سیدحسین (1360)، جهان‌بینی در فلسفه ما، تهران: انتشارات بدر.
ربانی گلپایگانی، علی(1377)، دین و دولت، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
رستگار (1371)، بازگشت تاریخ: شامگاه بلوک‌بندی‌ها و پگاه ملت‌ها، ماهنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، (50 و 46): 19 ـ 14.
رحیم‌پور ازغدی، حسن (1378)، عقلانیت، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
رفیعی مهرآبادی، محمود (1379)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی، تهران: وزارت امور خارجه.
روآ، الویه (1378)، تجربه اسلام سیاسی، تهران: انتشارات الهدی.
سیف‌زاده، سیدحسین (1379)، مدرنیته و نظریه‌های جدید علم سیاست، تهران: نشر دادگستر.
شیخ صدوق قمی، ابوجعفر (1378ق).
صمدی، قنبرعلی (1390)، چشم‌انداز آینده از دیدگاه اسلام و نظریه پایان تاریخ، کوثر معارف،(18):91.
ظهیری، سیدمجید (1379)، حدود آزادی و سیستم‌های حقوقی اسلام و لیبرالیسم، دوماهنامه اندیشه حوزه، (5): 42.
عمید زنجانی، عباسعلی (1379)، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
فیرحی، داوود (1376)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، فصلنامه علوم سیاسی، (4): 153.
کاظمی، سیدعلی‌اصغر (1375)، دموکراسی و پراگماتیسم ، ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، (10 و 11): 15.
لاریجانی، محمدجواد (1374)، کاوش‌های نظری در سیاست خارجی، تهران:شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 51.
نجفی، موسی (1377)،  تأملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نصری، عبدالله (1377)، نسبت دین و ایدئولوژی، فصلنامه قبسات، (1):51.
نقیب‌زاده، احمد (1376)، فرهنگ و سیاست، تهران: نشر دادگستر.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1371)، یکی بدون دیگری: نظم نوین جهانی، تهران: نشر فاخته.
یعقوبی، ابوالقاسم (1390)، چشم‌انداز تمدن جهانی اسلام، موعود، (33).