تحلیل استنادی مقالات علمی- پژوهشی آینده‌پژوهی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری آینده پژوهی، گروه آینده پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

2 استاد، گروه آینده پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

قوانین و اسناد بالادستی ازجمله سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه‌ای که آیینه‌ تمام‌نمای پروژه‌های آینده‌نگارانه راهبردی کشورند، بیانگر اهمیت وافر مبحث آینده‌پژوهی هستند؛ لذا هدف این پژوهش، ارائه تصویر جامعی از پژوهش‌های آینده‌پژوهی صورت‌گرفته در کشور و کلان‌نگری مطالعات انجام‌شده در این حوزه است؛ به امید آنکه رهنمودی برای هدایت مطالعات و پژوهش‌های آتی درجهت توسعه و افزایش کمیت و کیفیت هرچه‌بیشتر مطالعات حوزه‌ آینده‌پژوهی باشد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی با استفاده از روش تحلیل استنادی است. جامعه آماری شامل 238 مقاله‌ علمی- پژوهشی بدون محدودیت زمانی با روش تمام‌شماری از 4 مجله‌ تخصصی آینده‌پژوهی ملی است. ابزار گردآوری داده‌ها نیز مطالعه کتابخانه‌ای، پیاده‌سازی و تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار اکسل درقالب آمار توصیفی و نرم‌افزار MAXQDA جهت تحلیل محتواست. تحلیل محتوای 1144 کلیدواژه‌ 238 مقاله‌ موردمطالعه با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA تحت 34 گروه موضوعی محوری طبقه‌بندی شد. یافته‌های پژوهش در حوزه‌های رویکرد و روش پژوهش، روش نمونه‌گیری، وابستگی سازمانی، مشارکت علمی و تحلیل محتوا جهت شناسایی حوزه‌های پژوهشی برتر آینده‌پژوهی در کشور بیانگر این حقیقت است که نوآوری و تنوع در تمام ارکان پژوهش، لازمه‌ پژوهش‌های آینده‌پژوهی داخلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Citation Analysis of the Articles in Futures Studies in Iran

نویسندگان [English]

  • faegheh nazemi jenabi 1
  • safar fazli 2
1 PhD Student in Futurology, Department of Futurology, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University, qazvin. Iran
2 Professor, Department of Futurology, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Laws and upstream documents, including the vision document and development plans, which are full-fledged mirror of the country's future strategic projects, signify the excessive importance of futures study. Hence, this study is intended to provide a wide-ranging picture of futures study in the country hoping that a guide for future studies and researches can be developed to increase the quantity and quality of future studies in the field of futurology. This applied research follows a descriptive-analytical method using citation analysis technique. The statistical population includes 238 scientific-research articles with no time limit through total count method of 4 specialized journals of national futures study journals. Data collection tools included library study, processing and analyzing the data in Excel software as descriptive statistics, and MAXQDA software for content analysis. Content analysis of 1144 keywords derived from 238 articles were classified under 34 thematic groups using MAXQDA software. Findings of research in the areas of research approaches and methodology, sampling method, organizational affiliation, scientific participation and content analysis for identify the top research areas of futures research in the country indicated that innovation and diversity in all aspects of research is a requirement for local futures study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures studies
  • citation analysis
  • scientific-research articles

Smiley face

آرمین، امیر (1389)، روش‌های تحقیق در آینده‌پژوهی، پیام پژوهش، 9 (102).
ازگلی، محمد و پورجباری، پژمان (1395)، درآمدی بر روش‌شناسی‌ مناسب آینده‌پژوهی با رویکرد دفاعی، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، 15(81): 111-134.
احمدیان دیوکتی، محمدمهدی؛ رازقی، نادر و آقاجانی، حسنعلی (1399)، آینده‌پژوهی تولیدات علمی ایران تا سال 2030 با استفاده از مدل ARIMA مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، (1) 12.     
بشیری، جواد؛ بهمن‌آبادی، علی‌رضا؛ کولائیان، فردین و ذبیحی فریدیان، فاطمه (1396)، تعیین ضریب همکاری گروهی نویسندگان مقاله‌های منتشرشده در نشریات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی طی سال‌های 1389تا 1393، علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 3 (4): 71-89.      
پدرام، عبدالرحیم؛ ازگلی، محمد؛ حسنلو، خسرو؛ منزوی، مسعود؛ جمالیچافی، حسین، طبائیان، سیدکمال؛ نپوری‌زاده، بهنام و افتاده‌حال، محسن (1388)، آینده‌پژوهی؛ مفاهیم و روش‌ها، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، چاپ اول.
پرتوی، محمدتقی؛ مهرگان، محمدرضا؛ رشیدی، مجید و خراشادی‌زاده، محمدرضا (1398)، تحلیل اهمیت- عملکرد و کاربرد روش‌های پیش‌بینی و آینده‌پژوهی در تصمیم‌گیری محیط‌های عملیات مشترک و مرکب،آینده‌پژوهی دفاعی، 4 (14): 135- 165.     
پیران‌نژاد، علی (1395)، فرامطالعه‌ای بر پژوهش‌های دولت الکترونیک در ایران، فصلنامه علوم مدیریت ایران، 20 (43): 134-113.
تیشـه‌یـار، مانـدانا (1390)، آینده‌پژوهی در مطالعـات اسـتراتژیک، تهـران: پژوهشـکده مطالعات راهبردی.
حری، عباس و نشاط، نرگس (1381)، بررسی رفتار استنادی نویسندگان مقاله‌های مندرج در مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران از آغاز تا پایان سال 1379، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، 32 (2): 1-33.     
حیدری، معصومه و صفوی، زینب  (1391)، ضریب همکاری گروهی نویسندگان مقالات مجله پژوهش در پزشکی، پژوهش در پزشکی ۳۶ (۲): ۱۰۹-۱۱۳.
خادمی گراشی، مهدی؛ اسحاقی، سیدمحمدصادق و خسروی، محمدابراهیم (1392)، تحلیل محتوی و استنادی مقاله‌های علمی- پژوهشی بازاریابی در ایران، چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، (17) 12: 141-158.   
خاصه، علی‌اکبر؛ مختاری، حیدر و آقایی، نرگس (1400)، تحلیل علم‌سنجی و دیداری‌سازی برون‌داد علمی فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی طی سال‌های 1388 تا 1397، کتابداری و اطلاع‌رسانی (1) 24: 78-110.
رحیمی، ماریه و فتاحی، رحمت‌الله (1386)، همکاری علمی و تولید اطلاعات: نگاهی به مفاهیم و الگوهای رایج در تولید علمی مشترک، فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 18(3): 235-248.
سیاح مفضلی، اردشیر و اسدی، علی‌رضا (1394)، بررسی ساختارهای فکری و مفاهیم کلیدی در آینده‌پژوهی و ارائه چارچوب اجرای مطالعات آینده‌پژوهی، آینده‌پژوهی مدیریت 26 (شماره 1 پیاپی 102): 15-26.
عرب بافرانی، محمدرضا و عیوضی، محمدرحیم (1398)، مطالعه شاخص‌های ارزیابی و انتخاب روش در پژوهش‌های آینده‌پژوهی، آینده‌پژوهی مدیریت، 30 (شماره 3 ، پیاپی 118): 23-38.
عصاره، فریده و مصطفوی اسماعیل (1389)، برون‌دادهای علمی نویسندگان ایران در حوزه علوم و فناوری نانو، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی، (5): 1-17.
علی‌گل، مهدی؛ امان‌اللهی، علی‌رضا و فرشاد، علی‌اصغر (1390)، تحلیل استنادی و کمی مقالات فصلنامۀ علمی – پژوهشی سلامت کار ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، سلامت کار ایران، ۸ (۳): 0-1.
فاتح‌راد، مهدی؛ جلیلوند، محمدرضا؛ مولایی، محمدمهدی؛ سمیعی، سعید و نصرالهی وسطی، لیلا (1392)، مختصات روش‌شناختی فرارشته ‌آینده‌پژوهی به‌مثابه یک فراپاردایم یکپارچه، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی (1) 6 :135-161.      
مرکز آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری مرکز آموزش مدیریت دولتی، آشنایی با مبانی آینده‌پژوهی،  قابل‌دسترسی از :
 https://www.smtc.ac.ir/documents/10339/11105952/pdf/41a3d66a-d252-4206-a9f0-68f8fbd6c9f8.
نوکاریزی، محسن و اسداللهی، زهرا (1389)، مروری بر منابع تحلیل استنادی در ایران، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۲۶ (۲): ۳۷۳-۳۹۲.
همت، مرتضی؛ آیت‌اللهی، هاله؛ ملکی، محمدرضا و ثقفی، فاطمه (1398)، مروری بر مطالعات آینده‌پژوهی در حوزه فناوری اطلاعات سلامت، مجله انفورماتیک سلامت و زیست پزشکی، ۶ (۱): ۶۸-۷۷.
Bell, W. (2003). Foundations of Futures Studies: History, Purposes, and Knowledge Transaction Pub
Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296.
Fergnani, A. (2019). Mapping futures studies scholarship from 1968 to present: A bibliometric review of thematic clusters, research trends, and research gaps. Futures, 105, 104-123.
Gordon, T. J. and Glenn, J. C. (1993). Issues in Creating the Millennium Project: Initial Report from the Millennium Project Feasibility Study, United Nations University.
Iden, J., Methlie, L. B., & Christensen, G. E. (2017). The nature of strategic foresight research: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change, 116, 87-97.
Koteswara R, Raghavan K.(2004) Collaboration in knowledge production: a case study of super conduction in India. In the Proceedings of the 9th Inaternational Conference on Scientometrics and Informetrics. Dalian: Dalian University of Technology Press
Popper, R. (2008). How are foresight methods selected? foresight, 10(6), 62-89.