مقدمه‌ای بر مبانی آینده‌پژوهی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و مدیرگروه آینده پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف: در این مقاله برآنیم تا باعنایت‌به اندیشه­ های اسلامی، به ترسیم مقدمه­ ای بر مبانی آینده‌پژوهی اسلامی بپردازیم. آینده ­پژوهی اسلامی در مذهب شیعه، همانند دیگر دیدگاه‌های این مذهب، برمبنای امامت و ولایت اسـتوار اسـت. روش: پژوهش حاضر با تبعیت از روش فراترکیب، به‌عنوان یکی از اقسام روش‌های کیفی موجود، به بررسی مبانی آینده­ پژوهی اسلامی در اسلام پرداخته است. یافته‌ها: در این مقاله ضمن انتقاد از مبانی حاکم بر مبانی آینده‌پژوهی غربی و نیز نوع نگاه آن، بیان می­دارد، آینده ­پژوه اسلامی باید خود را از قید و بند تعاریف و اصول آینده ­پژوهی غیرالهی رها کند؛ چون مبانی کاملاً متفاوت است. البته این به‌معنای کنارگذاشتن روش­های علمی و روش ­شناسی نیست؛ ولی به‌جای اینکه در قید و بند روش­ شناسی باشیم باید بر روش ­شناسی مسلط شویم و درنهایت یک روش‌شناسی بومی ایجاد نمائیم،تأکید شده است. نتیجه‌گیری: در اسلام آینده را ازمنظر امام معصوم(ع) باید دید و هر قدر بتوانیم به امام (ع) نزدیک شویم، می­توانیم در تشعشع نور او آینده را بهتر ببینیم. به‌نظر می­رسد پایه­ های ساخت آینده ازمنظر اسلام عبارت است از: صنع الهی، سنت‌های الهی، تولی وتبری، توسل، عبادات، رغبت، نیت، رجاء و خوف، روند، تصاویر، اقدام، زیارت، گناهان، شکر، رضا، تفویض، توکل، یقین، فنا و صبر

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Foundations of the Islamic Futures Study

نویسنده [English]

  • omid voghofi
Assistant Professor at the Department of Futures Study, Imam Hossein Comprehensive University
چکیده [English]

This study is intended to present the Islamic view of the foundations of the futures study. Islamic futures study of the Shiite religion, like other aspects of Shiism, is based on Imamate and Wilayah. Following meta-combined method as a current qualitative approach, this study tries to investigate the foundations of the future of Islamic researches in Islam. Criticizing the principles governing the foundations of Western futures study and its points of view, this research suggests that the Islamic futures research must free itself from the chains of the definitions and principles of non-divine futures study because the foundations are quite different. Of course, this idea does not emphasize that we must avoid scientific and methodological approaches; rather, we are supposed not to be constrained by the current methodologies. We are also supposed to master methodology and ultimately create a native alternative. In Islam, we should see the future from the perspective of infallible Imams. The more we get close to them, the better we can see the future in the glow of their light. The foundations of creating future from the perspective of Islam include divine traditions, Tavalla and Tabarra, Tawassul, worship, enthusiasm, intention, hope and fear, process, images, practice, pilgrimage, sins, thanksgiving, consent, dedication, trust, certainty, annihilation and patience

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • futures study
  • Imam
  • the future
  • divine traditions

Smiley face

قرآن کریم.
امام خمینی (ره) (1375)، ­شرح چهل حدیث، تهران:­ انتشارات مؤسسه نشر آثار ­امام خمینی (ره).
امام خمینی ­(ره) (1378)، ­صحیفه امام، تهران: انتشارات مؤسسه نشر آثار امام خمینی­ (ره).
امام خامنه­ای (1398)، روشنای آینده،تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
بازرگان، عباس (1389)، مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیقی کیفی و آمیخته، تهران: نشر دیدار.
بهروزی لک، غلامرضا و دهکردی، علی‌جعفر (1398)، مدل دستگاه فهم وآینده‌اندیشی تمدن‌ساز مبتنی‌بر قرآن کریم، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، 2 (1): 386-353.
پدرام­، عبدالرحیم­ (1394)، فرایند سناریو­نویسی در موضوعات راهبردی، چاپ اول،تهران: مؤسسه افق آینده‌پژوهی راهبردی.
حاجیانی، ابراهیم (1390)، مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) .
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد ( ۱۴۱۲)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول.
رضایی، روح‌الله  ( 1395)، چهل‌چراغ آینده، مشهد: انتشارات مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
ری‌شهری، محمد (۱۳۷۹)، میزانالحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم: انتشارات مؤسسه فرهنگی‌ دارالحدیث، چاپ دوم.
طباطبائی، فاطمه  (1387)، یک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
طوسی­، خواجه ­نصیرالدین (1364)­، ­تهذیب­الاحکام، تهران:­ انتشارات ­دارالکتاب­.
طیبی ابوالحسنی، سیدامیرحسین و پیشنماز، سیدروح‌الله (1393)، آینده‌پژوهی در تکنولوژی، نشریه کنفرانس بین‌المللی مدیریت و مهندسی صنایع.
عالی‌نژاد، صمد (1395)، آینده‌پژوهی از دیدگاه قرآن کریم (مبانی، اصول و روش‌ها)، قم: انتشارات زمزم هدایت.
عظیمی، سیدعلی‌اکبر (1388)، بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان‌بینی اسلامی، نشریه انتظار موعود، 9 (29): 110-83.
علیزاده، عزیز ­و ­همکاران (1385)، تعریف، نظام طبقه­بندی و انواع سناریوها در یک پروژه سناریونگاری کدامند؟ تهران: مرکز صنایع نوین.
عیاشی، محمد‌بن‌مسعود (1381)، تفسیر عیاشی، ج۱، تهران: انتشارات مکتبة الاسلامیه.
عیوضی، محمدرحیم و پدرام، عبدالرحیم (1393)، امکان‌پذیری و چگونگی تحقق آینده‌پژوهی اسلامی، نشریه مشرق موعود، 8 (29): 112-79.
فخرایی، مرضیه (1395)، آینده‌پژوهی اسلامی: تعاریف و دیدگاه‌ها،تهران: انتشارات آینده‌پژوه.
فیرحی، داوود (1388)، آینده‌ جهان در اندیشه‌ ­اسلامی:­ روایت شیعی، نشریه اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)، 11-1.
فیض کاشانی،  محسن (1379)، المحجة البیضاء فی تَهْذیبِ الْاِحْیاء، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فیض کاشانی، محسن (۱۴۰۹)، الحقائق فی محاسن الاخلاق، تحقیق محسن عقیل، بیروت، دارالبلاغه، چاپ اول.
قربانی، سعید (1385)، آینده‌اندیشی ازمنظر اسلام، نشریه همایش آینده‌پژوهی، فناوری و چشم‌انداز توسعه، خرداد.
کارگر، رحیم (1389)، آیند‌‌پژوهی قرآنی و جایگاه مهدویت در آن، نشریه انتظار ،32 : 147-121.
کلینی­، محمدبن‌یعقوب بن اسحاق (1370)، ­اصول کافی، جلد (1)،­تهران: ­انتشارات دفتر نشر فرهنگ اهل بیت (ع) .
کوهی، احمد (1399)، آینده‌پژوهی تبلیغ دین، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
مجلسی­، محمدباقر­بن­محمدتقی بن مقصود علی­ ( 1404)،­ بحارالانوار­، ­بیروت: ­نشر –مؤسسه‌الوفا،.
محدث قمی،­ شیخ عباس (1377)، کلیات ­مفاتیح­الجنان، ­ترجمه موسوی­ کلانتری، قم: انتشارات ­نشر ­بخشایش.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، ج‌۲۷، تهران‌: انتشارات ‌دارالکتب الإسلامیة.
ملکی‌فر، عقیل (1388)، «آینده‌پژوهی و مهدویت، نشریه اندیشکده صنعت و فناوری (آصف): 1-12.
منطقی، محسن  (1391)، درآمدی بر اسلام و آینده­پژوهی، نشریه اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 1(4):33-19.
نراقی، محمدمهدی (1383)، جامع‌السعادات، تعلیق و تصحیح سیدمحمد کلانتر قم: انتشارات اسماعیلیان.
نصیرالدین طوسی، محمد (۱۳۶۹)، اوصاف الاشراف، تحقیق و تعلیق سیدمهدی شمس‌الدین، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
نصیرالدین طوسی، محمد (1382)، اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول.
واعظی، محمود و قوام، زینب سادات (1394)، جایگاه آینده‌پژوهی در آیات و روایات، نشریه بصیرت و تربیت اسلامی12 (34): 98 -71 .
www.mirbaqeri.ir
www.wikifeqh.ir
Bell, Wendell.(2003). Foundation of Futures Studies: History, Purposes, and Knowledge (Human Science for New Era), Transaction Publishers: London.
Dator,j.(1996).Futuer studies as applied knowledge .in. r .Slaughter(ed),New thinking for a new millennium, London : Routledge. pp.105-115.