آینده‌پژوهی نظام حقوق اساسی ایران از منظرتوسعه کاربرد مکانیسم های دموکراسی مستقیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق و الهیات، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

دموکراسی مستقیم به عنوان روشی توأم با هنجارها و ارزش‌های خاص، با مکانیسم‌های متعدد و متنوع، فرصت‌های بیشتری را برای شهروندان در اداره امور عمومی خویش فراهم می‌سازد. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ابزارهای پیدا و البته ظرفیت‌های مغفولی در بکارگیری جلوه‌های مختلف دموکراسی مستقیم دارد که کاوش آنها و تئوریزه کردن دستیابی به آنها با نگاهی دوباره به ابزارهای دموکراسی مستقیم از یک سو و خوانشی متفاوت و جدید از برخی اصول قانون اساسی از سوی دیگر، ممکن و قابل دستیابی است. این مقاله، با روشی کتابخانه‌ای- تحلیلی، ضمن ارائه مطالعات نظری در خصوص دموکراسی مستقیم و ابزارهای آن، ظرفیت‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در تحقق این نوع از دموکراسی ارزیابی نموده و راهکارهای حداکثرسازی مشارکت شهروندان در اداره امور کشور را مورد پیش‌بینی قرار می‌دهد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد قانون اساسی ایران نه تنها از امکان بهره‌گیری از «رفراندوم» به خوبی بهره‌مند است بلکه می‌توان با تحلیلی ثانوی و بدون تغییر در مفاد اصول قانون اساسی، از سایر ابزارهای دموکراسی مستقیم نظیر ابتکار شهروندان و حتی بازپس‌گیری آراء نیز بدون آنکه استفاده از این ابزارها مغایر با قانون اساسی شناخته شود، بهره برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Futures Studies of Iran's constitutional law system from the perspective of developing the application of direct democracy mechanisms

نویسنده [English]

  • hadi hajzadeh
Department of Law and Theology, Faculty of Humanities and Social Sciences, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Direct democracy provides more opportunities for citizens to manage their public affairs, with a variety of mechanisms. The Constitution of the Islamic Republic of Iran has the tools and, of course, the Neglected capacities in the implementation of direct democracy that it seems possible and achievable to explored and theorized to achieve them by looking again at these tools of direct democracy from one a different and new approach on the one hand, and a different and new reading of some principles of the constitution on the other. this article seeks to present theoretical studies of direct democracy and its most common tools (including: referendum, citizens' initiative, agenda initiative and recall), and study the grounds and capacities of the constitution to apply this type of democracy and offer some solutions to maximize citizen participation in the administration of state affairs, in accordance with Article 6 of the Constitution, which governs state affairs on the basis of public votes. accordingly, it seems that the Constitution of the Islamic Republic of Iran not only enjoys the mechanism of "referendum" but can also, by a secondary analysis, enjoys by other mechanisms of direct democracy without changing the provisions of the Constitution and without That the use of these mechanisms be found to be contrary to the Constitution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • Direct Democracy
  • Capacity
  • The Futures Studies

Smiley face

  1. ابوالحمد، عبدالحمید. (1384). مبانی سیاست. تهران: توس.
  2. ابوطالبی، مهدی. (1391). بررسی و نقد رهیافت هستی شناختی به دموکراسی و امکان‌پذیر نبودن مردم‌سالاری دینی. مطالعات انقلاب اسلامی (29) 189-212.
  3. ارسطا، محمدجواد. (1389). نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران. قم: بوستان کتاب.
  4. بنتهام، دیوید؛ بویل، کوین. (1395). دموکراسی چیست؟ (آشنایی با دموکراسی) (جلدهشتم). (ترجمه شهرام نقش تبریزی) تهران: ققنوس.
  5. پناهی، علیرضا؛ پولادی، کمال. (1397). مقایسه تطبیقی دموکراسی لیبرال و دموکراسی گفتگویی. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (39) 161-179.
  6. پیک حرفه، شیرزاد. (1396). ستمگری اکثریت و زورگویی عرف در دموکراسی. غرب‌شناسی بنیادی (2) 29-58.
  7. تکمیل همایون، ناصر. (1376). رشد هماهنگ و نوسازی در نهادهای سیاسی. فرهنگ 22-23) 119 - 151.
  8. جوادی، حسین. (1387). کنکاشی در دموکراسی و مشارکت سیاسی. فصلنامه سیاست (7) 19 - 37.
  9. حاج‌زاده، هادی؛ بوالحسنی، مصطفی. (1395). دموکراسی مستقیم. تهران: مجد.
  10. رجبلو، علی؛ خوشنام، مژگان. (1395). جهانی شدن و سرنوشت مدل‌های دموکراسی. جامعه‌شناسی تاریخی (1) 127 - 158.
  11. ردادی، محسن. (1396). تقوای سیاسی و اعتماد سیاسی: مقایسه ظرفیت اعتماد سازی مردم‌سالاری دینی. مطالعات راهبردی بسیج (76) 35 - 57.
  12. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهائی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. (1364). تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
  13. طباطبایی یزدی، رویا؛ مافی، فرزانه. (١٣٨٧). روش‌های اجرایی شدن سیاست‌های کلی اصل ٤٤ قانون اساسی. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاداسلامی.
  14. طحان نظیف، هادی؛ منصوریان، مصطفی. (1395). سیاست‌های کلی اصلی 44؛ بازنگری غیر رسمی قانون اساسی یا استفاده از ظرفیت اصل 44. فصلنامه دانش حقوق عمومی (15) 55 - 78.
  15. قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل. (1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی (جلد دهم). تهران: میزان.
  16. کریمی مله، علی؛ رحمتی, رضا. (1391). آسیب‌شناسی دموکراسی در عصر جهانی شدن. روابط خارجی (13) 149 -190.
  17. امیرکواسمی، ایوب. (1389). بررسی نقش بازدارنده دموکراسی از بروز انقلابات سیاسی. فصلنامه سیاست (14) 39 -58.
  18. مبلغی، عبدالمجید. (1395). فقه و دموکراسی؛ بررسی تطبیقی مطالعه معرفت‌شناختی امکان تطبیق فقه مشروطه بر دموکراسی مشورتی. فصلنامه سیاست (38) 423 - 439.
  19. هانتینگتون، ساموئل. (بی‌تا). موج سوم دموکراسی. (ترجمه احمد شها) بی‌جا: بی‌نا.
  20. هلد، دیوید. (1378). مدل‌های دموکراسی. (ع. مخبر, مترجم) تهران: روشنگران.
دوره 3، شماره 3
فصلنامه پاییز
آذر 1401
صفحه 115-141
  • تاریخ دریافت: 24 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 31 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 26 دی 1401
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401