1
دانشجوی دکترای مدیریت آینده پژوهی، دانشگاه عالی دفاع ملی ، تهران، ایران.
2
دانشیار، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.
3
استاد، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.
چکیده
نشانه‌های ضعیف، ابتدایی‌ترین اطلاعاتی هستند که شناسایی و تحلیل آن‌ها لازمه‌ی پیش‌نگری بهنگام تغییرات آینده و پیش‌گیری از غافل‌گیری راهبردی است. نشانه‌های ضعیف اولین بار توسط آنسوف و در ادبیات نظری مدیریت راهبردی مطرح شد اما دیری نپایید که وارد حوزه‌ی آینده‌پژوهی شد و مورد توجه آینده‌پژوهان قرار گرفت. لذا این سوال پیش می‌آید که مفهوم نشانه‌های ضعیف در حوزه‌‌های دیگر و بطور خاص در حوزه‌ی فناوری از چه جایگاه مفهومی و روش‌شناسی برخوردار است؟ باتوجه به نقش بی‌بدیل فناوری در تغییرات پرشتاب و همه‌جانبه؛ در این پژوهش ابعاد مفهومی و روش‌شناسی نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی فناوری و آینده‌پژوهی براساس رویکرد مطالعه‌ی مقایسه‌ای بررسی شد. این پژوهش از حیث روش‌شناسی، داده‌ها و نتایج، یک پژوهش کیفی و از حیث هدف یک پژوهش توسعه‌ای است. داده‌های پژوهش مشتمل بر مقالات علمی معتبر بر اساس چهارچوب روشی مرور سیستماتیک از پایگاه علمی ساینس‌دایرکت استخراج گردید. مقالات با رویکرد روشی تحلیل مضمون بررسی و مقوله‌های فنی کلیدی استخراج و بر اساس مضامین بدست آمده ابزار «جعبه‌ی نشانه‌های ضعیف فناوری» در حوزه‌ی آینده‌نگاری فناوری تولید و معرفی شده است.
بررسی تعاریف و مفاهیم مرتبط با نشانه‌های ضعیف در هر دو حوزه‌ی آینده‌پژوهی و فناوری نشان می‌دهد که مفهوم نشانه‌های ضعیف از حیث مفهومی و روش‌شناسی در ادبیات علمی حوزه‌ی فناوری از تعریف و روش‌شناسی مشخصی برخوردار نیست. نتایج کیفی برآمده از بررسی مقالات حوزه‌ی فناوری‌های نوپدید و نشانه‌های ضعیف نشان می‌دهد توسعه‌ی روش‌شناسی نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی فناوری مستلزم انطباق الگوهای چرخه‌ی حیات فناوری بر اساس ساختار زمانی مناسب با ساختار و کارکرد مفهوم نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی آینده‌پژهی است. با توجه به ارتباط وثیق بین پیش‌گیری از غافل‌گیری راهبردی و شناسایی و تفسیر نشانه‌های ضعیف تغییر بویژه در حوزه‌ی حیاتی فناوری، مفهوم نشانه‌های ضعیف باید بر اساس مفاهیم حوزه‌ی فناوری، بازتعریف شده و روش‌شناسی یکپارچه و بهینه‌ای برای آن ارائه شود.
)