بررسی روش شناسی پروژه‌های آینده‌نگاری راهبردی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد کارآفرینی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده حضرت ولی عصر(عج)،دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

اگرچه تاریخچه آینده‌نگاری به دهه ۴۰ میلادی برمی‌گردد (Jemala, 2010)، کاربرد آن روز به روز به عنوان رویکرد میان‌رشته‌ای ارتقاء یافته نسبت به برنامه‌ریزی راهبردی، در دنیا گسترش می‌یابد. در ایران نیز آینده‌نگاری راهبردی طی دهه گذشته مورد توجه قرار گرفته است و با گذشت زمان کاربرد آن در سازمان‌های دولتی و خصوصی افزایش می‌یابد.

در این پژوهش با هدف فراتحلیل (متاآنالیز) مقالات منتشر شده برنامه‌ریزی راهبردی و آینده‌نگاری راهبردی در ایران، در مرحله اول، مرور نظام‌مند ادبیات، تمامی مقالات منتشر شده حوزه آینده‌نگاری و مقالات برنامه‌ریزی راهبردی در ایران مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله دوم بر اساس شاخص‌هایی که در این مقاله به عنوان معیار قرار گرفته‌اند، ۵۳ مقاله انتخاب و بر اساس روش فراتحلیل مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

بر اساس یافته‌های پژوهش خلأ مقالات آینده‌نگاری راهبردی که گام‌های کلیدی آن را به صورت روش‌مند مستند نموده باشند بسیار محسوس است و انتظار داریم خروجی آینده‌نگاری راهبردی، یعنی برنامه‌ریزی راهبردی به صورت روش‌مند و نظام‌مند باشد. ولی در میان تمام مقالات آینده‌نگاری راهبردی، تنها ۸ درصد مقالات این خروجی را ارائه نموده‌اند. سایر مقالات به پیشنهاد برخی راهکارها بدون اشاره به روش دستیابی به آن‌ها بسنده نموده‌اند و یا اساساً آینده‌نگاری راهبردی محسوب نمی‌شوند. (به طور سنتی و بدون آینده‌پژوهی، به برنامه‌ریزی راهبردی پرداخته‌اند.)

در پایان، مدل بومی آینده‌نگاری راهبردی بر اساس نتایج فراتحلیل ارائه شده است؛ که شامل چهار مرحله چارچوب‌سازی (با روش تحلیل محیط داخلی و خارجی)، پویش افق (با روش تحلیل تأثیر متقابل)، پیش‌بینی (با روش سناریونویسی) و برنامه‌ریزی راهبردی (با روش سوات) می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A review on methodology of strategic foresight projects in Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hassan Karimi 1
  • mohamadreza arab bafrani 2
1 Aran International Co.
2 Assistant Professor, Center for Monitoring and Future Studies, Imam Hossein University
چکیده [English]

Although the history of foresight dates back to the 1940s (Jemala, 2010) its application is expanding as an enhanced interdisciplinary approach to strategic planning. In Iran, strategic foresight has received attention during the last decade, and with the passage of time, its use in public and private organizations is also increasing.

In this study, with the aim of synthesis of published articles on strategic planning and strategic foresight in Iran, in the first stage, a systematic review of the literature, all published articles in the field of foresight and strategic planning in Iran were reviewed. In the second stage, based on the indicators that are used as criteria in this article, 53 articles were selected and reviewed based on Qualitative Research Synthesis method.

Based on the research findings, the gap of strategic foresight articles that have methodically documented the key steps is very significant and we expect the output of strategic foresight to be methodically and systematically strategic planning. Unfortunately, between all of the strategic foresight articles, only 8 percent have presented this output, and one article states that strategic planning was done but not reflected in the article. Other articles suffice to suggest some solutions without mentioning the method of achieving them or are not considered as strategic foresight. (Traditionally, without futures studies, they have planned.)

Finally, the indigenous model of strategic foresight is presented based on the results of meta-analysis; Which includes four stages of framing (by internal and external environment analysis method), horizon scanning (by cross impact analysis method), forecasting (by scenario method) and strategic planning (by SWOT method).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategy
  • Strategic
  • Foresight
  • Planning
  • Meta-analysis

Smiley face

مراجع

  1. FEMA. (2012). Crisis Response and Disaster Resilience 2030: Forging Strategic Action in an Age of Uncertainty. FEMA.
  2. Georghiou, L., Harper, J. C., Keenan, M., Miles, I., Popper, R., & Elgar, E. (2008). The Handbook of Technology Foresight. Massachusetts: Edward Elgar Publishing Inc.
  3. Godet, M., & Durance, P. (2011). Strategic Foresight for Corporate and Regional Development. DUNOD - UNESCO - Fondation Prospective et Innovation.
  4. Gordon, A. V., Ramic, M., Rohrbeck, R., & Spaniol, M. (2020). 50 Years of Corporate and Organizational Foresight: Looking Back and Going Forward. Technological Forecasting and Social Change, 154(SI: 50th Anniversary Issue).
  5. Gordon, T. J. (1992). The Methods of Futures Research. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 522(1), 25-35.
  6. Hellmuth, M., Mason, S., Vaughan, C., Aalst, M. v., & Choularton, R. (2011). A better climate for disaster risk management. New York: International Research Institute for Climate and Society (IRI), Columbia University.
  7. Hines, A. (2020). Evolution of framework foresight. Foresight, 643-651.
  8. Hines, A., & Bishop, P. (2013). Framework foresight: Exploring futures the Houston way. Futures, 31-49.
  9. Horton, A. (1999). A simple guide to sucessful foresight. Foresight, 5-9.
  10. Jemala, M. (2010). Evolution of foresight in the global historical context. Foresight, 12, pp. 65-81.
  11. Martin, B. (1995). Foresight in Science and Technology. 7(2), 139--168.
  12. Meissner, D., Gokhberg, L., & Sokolov, A. (2013). Science, Technology and Innovation Policy for the Future. Heidelberg: Springer Berlin.
  13. Sarpong, D., & Maclean, M. (2014). Unpacking strategic foresight: A practice approach. Scandinavian Journal of Management, 16-26.
  14. Shorten, A., & Shorten, B. (2013). What is meta-analysis? Evidence-Based Nursing, 16, 3-4.
  15. Tuomo Kuosa. (2011). Practicing Strategic Foresight in Government (The cases of Finland, Singapore and the Europen Union. Jurong West: S. Rajaratnam School of International Studies.
  16. Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. Foresight, 10-21.
  17. ابراهیمی, ا., & فتحی, م. (۱۳۹۵). ارائه چارچوبی برای تدوین راهبرد های منابع انسانی. شماره ۳ (شماره پیاپی ۲۵)(سال هشتم), ۳۱-۵۸.
  18. احمدوند, ع., تربتی, ا., & پوررضا, ن. (۱۳۹۱). طراحی الگوی مفهومی مدیریت عملکرد و تدوین راهبرد با بهره گیری از BSC و EFQM. شماره ۱ (پیاپی ۱۱)(سال چهارم), ۵۵-۸۶.
  19. اسدی سی سخت, ک., طالبی, ک., & حسینی, س. (۱۳۹۴). شناسایی و تحلیل راهبرد های کارآفرینانه در صنایع غذایی منتخب. شماره ۴(دوره ۸), ۶۱۱-۶۲۹.
  20. اعرابی, س., & نسبی, ن. (۱۳۹۵). کاربرد الگوی ممیزی راهبردی در تدوین راهبرد‌های منابع انسانی. شماره ۲۵, ۱۹۷-۲۱۴.
  21. الهی منش, م., & رشادی, م. (1399). راهبرد سیاست‌گذاری مناسک حج در جمهوری اسلامی ایران بر اساس مدل سوات. پژوهشنامه حج و زیارت, شماره ۲ (پیاپی ۱۰)(دوره ۵), 191-218.
  22. ایمانی, ع., & احمدی, ک. (۱۳۹۵). آینده نگری راهبردی سیاست‌گذاری توسعه دفاع آفندی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ربع اول قرن بیست و یکم. شماره ۲(سال اول), ۱۱۷-۱۴۱.
  23. آقا قلیزاده سیار, ع., ایزدیار, م., قرایی پور, ر., & اسکندر, ف. (۱۴۰۰). ارائه راهبرد بهبود کیفیت خدمات رسانی به مشتری در زنجیره تامین. پژوهش‌های مدیریت راهبردی, شماره ۸۱, ۱۳-۳۲.
  24. بندریان, ر., اشراقی, ش., محمدی, م., & عقلائی, ا. (1400). چارچوب مفهومی تدوین راهبرد تجاری‌سازی نوآوری فناورانه بر اساس دیدگاه مبسوط به تجاری‌سازی در استارت‌آپ‌های فناورانه حوزه بالادستی صنعت نفت. مدیریت نوآوری, شماره 1 - شماره پیاپی 35(دوره 10), 101-132.
  25. پرچکانی, پ., رکن الدین افتخاری, ع., & هاشمی, س. (۱۳۹۹). آینده‌نگاری برندسازی پایدار مقصدهای گردشگری ساحلی. شماره ۵۰(سال پانزدهم), ۱۵۷-۱۹۵.
  26. توکلی محمدی, م., & فرمانیان, م. (1399). راهبرد سیاسی نهادهای علمی بین‌المللی حوزه‌ای در برابر جریان‌های تکفیری براساس مدل سوات. انجمن مطالعات سیاسی حوزه, شماره ۳۰(دوره ۸), 337-351.
  27. جائوتزی, م., & مئوسیپیو, ب. (1394). پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی آینده‌نگاری. تهران: افق راهبردی.
  28. جعفری ندوشن, ح., میرفخرالدینی, س., & زنجیرچی, س. (۱۳۹۹). ارائه مدل راهبردی توسعه پایدار صنعتی در استان یزد. شماره ۶۵(سال نوزدهم), ۱۴۷-۱۶۴.
  29. جلیلیان, ل., چقاجردی, ا., فتوحی, ز., & اعتباری گوهرریزی, س. (۱۳۹۷). تحلیل راهبردهای توسعه گردشگری فرهنگی شهر اصفهان با استفاده از مدل ترکیبی سوات-ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی. شماره ۳۹(سال یازدهم), ۶۹-۸۰.
  30. جمشیدی, ح., شیرویه پور, ش., & کشاور ترک, ع. (۱۴۰۰). تصویر پردازی از آینده منابع انسانی شهرداری قزوین با تأکید بر حکمرانی الکترونیک از طریق سناریو پردازی. فصلنامه چشم‌انداز شهرهای آینده, دوره دوم(شماره ۴ (پیاپی ۸)), ۹۹-۱۱۵.
  31. حاجیانی, ا. (1391). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
  32. حسنی, م., نوذری, و., & امیرحسینی, س. (۱۳۹۹‍). طراحی و برنامه‌ریزی راهبرد توسعه مدیریت منابع انسانی تربیت بدنی ناجا با استفاده از روش کارت امتیازی متوازن (BSC). شماره ۳(سال هشتم), ۱۹۳-۲۱۹.
  33. حسینی مقدم, م., بشیری, ح., حیدرزاده, آ., خوشرنگ, ح., & دادگران, ا. (۱۳۹۸). ارائه الگوی پیشنهادی آینده‌نگاری مرجعیت علمی با تأکید بر مطالعه موردی دانشگاه علوم پزشکی گیلان. آینده‌پژوهی ایران, دوره ۴(شماره ۱ (پیاپی ۶)), ۱۷۱-۲۰۵.
  34. حسینیان, ش., & شریعتی جم, ح. (۱۳۹۴). برنامه‌ریزی راهبردی فرایند ورودی منابع انسانی (مورد مطالعه: معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا). شماره ۲(سال سوم), ۶۷-۹۸.
  35. حسینیان, ش., & شریعتی جم, ح. (۱۳۹۷). تدوین راهبرد فرآیند نگهداشت منابع انسانی. شماره ۳۶, ۱۹-۳۹.
  36. حسینیان, ش., رمضان زاده, س., & مزروعی, ا. (۱۳۹۴). تدوین راهبرد مناسب ناجا به کمک تکنیک سوات و تحلیل شبکه ای (مورد مطالعه: فرماندهی انتظامی شهرستان ارومیه). شماره ۳‍(سال دهم), ۴۲۴-۴۰۷.
  37. خاجی, م., شاه حسینی, م., پورعزت, ع., & اصغری زاده, ع. (۱۳۹۳). ارائه الگوی نظام مند برای انتخاب راهبرد استوار با رویکرد آینده پژوهانه. شماره ۲۴(سال ششم), ۸۷-۱۱۲.
  38. دری, ب., & کاوه, م. (۱۳۹۱). ارایه مدل انتخاب راهبرد مدیریت دانش در سازمان ها با رویکرد فرایند تحلیل شبکه ای. شماره ۱(سال چهارم), ۱-۲۵.
  39. ربی‌بی, م., نظری, ر., & جلیلی کامجو, س. (۱۴۰۰). آینده‌نگاری در ورزش همگانی سناریوهای درآمدزایی پایدار. پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزشی, شماره ۳ (پیاپی ۳۹)(سال دهم), ۵۱-۶۳.
  40. رسولی امیرآبادی, م., & نوروزی, م. (۱۴۰۰). شناسایی و اولویت‌بندی راهبرد‌های بازاریابی بین‌الملل نفت خام ایران در شرایط تحریم. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی, شماره ۳۸(دوره ۱۱), ۱۳۴-۱۵۳.
  41. رضوانی, م., & فتایی, پ. (۱۳۹۵). شناسایی راهبرد‌‌های بازاریابی برای تأمین مالی شرکت‌های در مرحلة رشد (مورد مطالعه: شرکت‌های فعال صنعت غذایی استان تهران). شماره ۲(دوره ۹), ۲۷۷-۲۹۶.
  42. روانستان, ک., آقاجانی, ح., صفایی قادیکلایی, ع., & یحیی‌زاده‌فر, م. (۱۳۹۶). تعیین راهبردها و عدد تاب‌آوری زنجیره تامین ایران ‌خودرو. شماره ۶۶(سال بیست و سوم), ۳۵-۵۶.
  43. روربک, ر. (۱۳۹۵). به سوی مدل بلوغ آینده‌نگاری سازمانی. تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
  44. رهبر, ف., & نیک چهره گل افزایی, م. (۱۳۹۹). تدوین راهبرد‌های اقتصاد‌مقاومتی دانش‎بنیان. شماره ۱۳(سال چهارم), ۲۷۲-۲۳۹.
  45. ریحانی, م., مجیبی, ت., آقاجانی, ح., طبری, م., & مهدیزادی اشرفی, ع. (۱۳۹۸). طراحی مدل اقتضایی راهبرد‌های مدیریت منابع انسانی. شماره ۷۳(سال بیست و پنجم), ۸۷-۱۱۲.
  46. زارع, ه., شهرکی, ع., صفری, ف., & خلیل زاده سلماسی, م. (۱۳۹۱). طراحی الگوی تدوین راهبرد در بنگاه های تولیدی. شماره ۸(سال چهارم), ۱۱۴-۱۴۰.
  47. زالی, ن., & پورسهراب, آ. (۱۳۹۶). آینده‌نگاری توسعه منطقه‌ای با رویکرد تلفیقی سناریونویسی و مدل تحلیلی سوات مطالعه موردی استان گیلان. شماره ۳(دوره بیست و یکم), ۱۸۹-۲۲۰.
  48. زندحسامی, ح., & شهرام‌فر, ش. (۱۳۹۵). شناسایی ابعاد مؤثر بر آینده‌نگاری برنامه‌ریزی شهری با رویکرد اقتصادی (مطالعه موردی توسعه پایدار شهر قزوین). شماره ۳ (پیاپی ۱۵)(سال چهارم), ۵۵-۷۳.
  49. سعیدپور, س., بهبودی, م., & احمدی کهنعلی, ر. (۱۳۹۴). آینده پژوهی برای راهبرد های مدیریت دانش با رویکرد سناریونگاری. شماره ۲۲, ۱۷۳-۲۰۲.
  50. سیاح مفضلی, ا., جهانگیری, ک., & عیوضی, م. (۱۳۹۴). تحلیل روند تکاملی الگوهای اجرایی آینده‌نگاری جهان – یک مطالعه تطبیقی. فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت, ۱۰۴, ۹-۲۴.
  51. سیف پناهی شعبانی, ج., گودرزی, م., حمیدی, م., & خطیبی, ا. (۱۳۹۰). طراحی و تدوین راهبرد توسعه ورزش قهرمانی در استان کرمانشاه. شماره ۸, ۵۷-۷۳.
  52. شهابیان, پ., رضایی جهرمی, پ., & جهان سیر, ف. (۱۳۹۳). استفاده از رویکرد تحلیلی سوات - فازی در گزینش راهبردهای پایدار برای ناحیه 1 شهر ری. شماره ۳۴, ۱۷۱-۱۸۹.
  53. شیروانی ناغانی, م., & بیات, ر. (۱۳۹۷). توسعه گزینه‌های راهبردی برای سیاست‌گذاری در صنعت نفت ایران بر اساس آینده‌نگاری راهبردی. شماره ۱(دوره ۴), ۶۳-۷۹.
  54. شیروانی ناغانی, م., فضلی, ص., & امین افشار, ز. (۱۳۹۸). راهبردپردازی در صنعت خودرو ایران با رویکرد آینده‌نگاری راهبردی و تمرکز بر حوزه علم، فناوری و نوآوری. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی, شماره ۳۱(دوره ۹), ۷۷-۹۵.
  55. طاهری دمنه, م., طایفه هاشمی, ش., & حیدری دارانی, ز. (۱۳۹۸). آینده‌نگاری شرکتی در سازمان های دولتی با رویکرد سناریونگاری مورد مطالعه شرکت گاز استان اصفهان. شماره ۴(دوره ۷), ۸۴-۱۰۲.
  56. عباسی, ع., مصلح شیرازی, ع. ن., & حسینی, ف. (۱۳۹۶). تدوین استراتژی‌ منابع انسانی در هم‌آهنگی با استراتژی کسب‌وکار، فرهنگ و ساختار سازمانی. شماره ۲ (شماره پیاپی ۲۸)(سال نهم), ۲۱-۴۶.
  57. عراقچی, س., & قافله باشی, س. (۱۳۹۹). راهبردهای سیاست خارجی در حوزه دفاعی- امنیتی. شماره ۱۳(سال چهارم).
  58. عرب بافرانی, م., & عیوضی, م. (۱۳۹۸). مطالعه شاخص های ارزیابی و انتخاب روش در پژوهش های آینده پژوهی. دوره 30، شماره 3 (پیاپی 118) - شماره پیاپی 118, ۲۳-۳۸.
  59. علامه, س., سلطانی, ف., & نریمانی, م. (۱۳۹۳). ارائه راهبرد‌هایی برای پیاده‌سازی مدیریت جانشین‌پروری. شماره ۳(سال ششم), ۱۳۹-۱۶۴.
  60. عیوضی, م., & کیقبادی, ع. (1391). تبیین قلمرو راهبرد، ماموریت، رسالت، هدف و چشم انداز در آینده‌نگاری راهبردی. مطالعات آینده پژوهی, 133 تا 160.
  61. فقیهی, ا., معمارزاده, غ., صفری, س., & طاهری گودرزی, ح. (۱۳۹۲). طراحی الگوی راهبرد دانش برای سازمان های دولتی ایران (مطالعه‌ای در صنعت برق). شماره ۲ (پیاپی ۲۰)(سال هفتم), ۵-۳۰.
  62. فیروزبخت, ع., & ربیعی فر, و. (۱۳۹۱). راهبردهای ساختار نهادی - مدیریتی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری؛ مطالعه موردی: شهر کرج. شماره ۲۹, ۹۱-۱۱۴.
  63. قاسمی, م., وکیلی, ن., & وکیلی, ن. (۱۳۹۸). بررسی سیاست‌های کاهش فقر بر اساس اسناد فرادستی با رویکرد آینده‌نگاری منطقه ای، مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان، ایران. شماره ۲۸(سال هفتم), ۶۱-۸۹.
  64. قلعه نوی, م., عبدی, ف., & خلیلی دامغانی, ک. (۱۳۹۶). آینده‌نگاری «واگذاری فرآیندهای صدور مجوزهای ساختمانی در شهرداری های ایران» با استفاده از «تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر چهارچوب کارت امتیازی متوازن». شماره ۱۰۸(سال بیست و هشتم), ۵۱-۷۳.
  65. کاظمی, س., شکوهیار, س., & ذوالفقاری, ح. (۱۳۹۴). تدوین راهبرد‌های کلان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر اساس چشم انداز 1404. شماره ۲۲, ۱۵-۳۸.
  66. کریمی قهرودی, م., فشارکی, م., & نظامی پور, ق. (۱۳۹۲). تدوین چشم انداز و بلوغ توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان در افق 1404 با رویکرد آینده‌نگاری. شماره ۱ (پیاپی ۱۹)(سال هفتم), ۱۳۷-۱۶۱.
  67. کسائی, م., عادلی, م., & احمدی, ع. (۱۳۹۲). تدوین و ارزیابی راهبرد با رویکرد ترکیبی سوات و ANP فازی مطالعه موردی صنعت خدمات ارتباطات. شماره ۴ (پیاپی ۲۲)(سال هفتم), ۲۳-۴۴.
  68. لشکربلوکی, م., خداداد حسینی, س., حسینی, س., & حمیدی زاده, م. (۱۳۹۱). طراحی مدل فرآیندی راهبرد پابرجا با استفاده از رویکرد ترکیبی. شماره ۲ (پیاپی ۱۲)(سال ششم), ۱۲۱-۱۵۱.
  69. مرزبان, ا., محمدی, م., & پورعزت, ع. (۱۳۹۷). حکمرانی توزیع انرژی برق در ایران آینده‌نگاری و توسعه پیشنهادات سیاستی. شماره ۳(دوره ۴), ۹-۲۶.
  70. مظلومی, ن., رحمان سرشت, ح., حقیقی کفاش, م., & احمدی پرتوی, س. (۱۳۹۸). الگویی برای اجرای راهبرد سرمایه گذاری مشترک بین المللی (مطالعه ای در صنعت خودرو ایران). شماره ۷۳(سال بیست و پنجم), ۳۵-۵۷.
  71. معصوم‌زاده زواره, ا., شمسی, ج., & ابراهیمی, ا. (۱۳۹۲). تدوین راهبردهای برندسازی ملی در ایران. شماره ۱۶, ۲۹-۵۲.
  72. ملایی سفیددشتی, ا., حمیدی, م., رجبی, ح., & ذوالفقارزاده, م. (۱۳۹۸). آینده‌نگاری توسعه ورزش قهرمانی ایران در افق 1416. شماره دوم، پیاپی ۲۲(سال نهم), ۸۳-۱۰۰.
  73. منوچهری میاندوآب, ا., حکمت نیا, ح., & موسوی, م. (۱۳۹۸). آینده‌نگاری بهبود عملکرد کمسیون ماده100 با ارائه الگوی تلفیقی سناریو-سوات- ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی (مورد مطالعه شهر یزد). شماره ۲، شماره پیاپی ۱۱(سال ششم), ۸۹-۱۰۸.
  74. نوربهشت, ح., & محمدشفیعی, م. (۱۳۹۹). آینده‌نگاری راهبردی آسیب پذیری صنعت گردشگری ناشی از تحریم های اقتصادی با رویکرد پدافند غیرعامل. شماره ۱۸(سال پنجم), ۱۱۳-۱۴۰.
  75. یعقوبی, م., سیفی, و., & صادقی شاهدانی, م. (۱۴۰۰). راهبرد اساسی خصوصی‌سازی در ایران. راهبرد اقتصادی, سال ۱۰(شماره ۲), ۲۱۵-۲۵۰.
آینده پژوهی انقلاب اسلامی
دوره 4، شماره 2
فصلنامه تابستان
شهریور 1402
صفحه 95-129

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 شهریور 1402
  • تاریخ انتشار: 30 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار