آیند‎ۀ زیست اخلاقی ایرانیان در پرتوِ عرفی‌شدن و سکوت: (تحلیل واکنش دانشجویان در مواجهه با امر حجاب در گروه مجازی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشیار، گروه مطالعات و برنامه ریزی درسی و آموزش، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

باتوجه‎به اهمیت رعایت حدود الهی، در ابعاد فردی و اجتماعی، پژوهش حاضر به بررسی میزان پای‎بندی دانشجویان به رعایت دستورات دینی و دعوت یکدیگر به پاسداشت ارزش‌ها و دوری از ضدارزش‌ها پرداخته است. این بررسی آینده‎پژوهانه، با رویکرد هنجاری و به روش تحلیل مضمون از نوع شبکه مضامین، با مطالعۀ یک گروه‎ مجازی دانشجویی صورت پذیرفت. محتواهای ارائه‎شده از سوی کاربران مشارکت‎کننده در واکنش به نهی‎ازمنکر بدحجابی، اعم از متن، تصویر، ایموجی، استیکر و گیف، ثبت و مورد تحلیل قرار گرفت. در نتیجه 15 مضمون پایه، به‎دست آمد که بعد از ترکیب و تلخیص در چهار مضمون سازمان‎دهنده «غوغاگری»، «بهانه‎تراشی»، «شمع خاموش» و «سم سکوت» طبقه‎بندی شدند و درنهایت تک‌مضمون فراگیر «جولان باطل» شکل گرفت. رفتارهای یک گروه اقلیت و سکوت اکثریتِ دانشجویان در این گروه مجازی، به‎گونه‌ای رقم خورد که نه‎تنها پدیده بدحجابی تقبیح نشد، بلکه فرد منتقد، مجبور به پاک کردن پیام‌های خود شد. ازاین‎رو، آیندۀ محتمل خبر از عقیم ماندن نهی‌ازمنکرها، افزایش سکوت و بی‌تفاوتی در برابر ضدارزش‎ها، عوض شدن جای منتقد و خطاکار و استبداد رفتاری افراد خطاکار خواهد داد. یافته‌های پژوهش حاضر می‎تواند تلنگری برای مدیران فرهنگی، در جهت توجه به ضریب برخی از تصمیم‎ها، در فضای مجازی و یا در سطح جامعه به‌شمار آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Bio-Moral Future Of Iranians In The Light Of Secularization And Silence: (Analysis Of Students' Reaction In The Face Of The Issue Of Hijab In The Virtual Group)

نویسندگان [English]

  • mahmood saeedy rezvani 1
  • Fatima Gholami 2
1 Corresponding Author, Associate Professor, Department of Studies and Curriculum Planning Education Working Group, Ferdowsi University of Mashhad
2 MA in Educational Management, Ferdowsi University of Mashhad and Secretary of the Working Group of Chastity and Sex Education.
چکیده [English]

Considering the importance of observing the divine limits in individual and social dimensions, the present study examines the degree of students' adherence to religious orders and invites each other to protect values and interdiction anti-values. This futuristic study was conducted with a normative approach and content analysis method of the theme network type, with the study of a virtual student group. The content provided by the participating users was recorded and analyzed in response to the prohibition of the denial of bad hijabi, including text, image, emoji, sticker and gif. As a result, 15 basic themes were obtained, which were combined and summarized into four organizing themes: "melee", "excuse making", "unlit candle" and "silence poison" and finally the comprehensive single theme "abnormal sovereignty" was formed. the behavior of a minority group and the silence of the majority of students in this virtual group was such that not only was the phenomenon of bad hijabi not condemned, but also the critic was forced to delete his messages. Therefore, the probable future will be the news of the prohibition of denial, increasing silence and inattention to anti-values, changing the position of critic and erring and behavioral tyranny of erring people. The findings of the present study can be considered as a flip for cultural managers to pay attention to the coefficient of some decisions, in cyberspace or at the community level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prohibition of Denial
  • Future
  • Secularization
  • Silence
  • Students’ Virtual Group

Smiley face

قرآن کریم
اجاق، سیده‎زهرا و میرزایی‎موسوی، سیدرسول. (1395). تحلیل کنش‎های ارتباطی و مدیریت تأثیر در گروه‎های تلگرام. نشریه مطالعات رسانه‎های نوین، 2(5): 75-100.
احمدی، سجاد؛ احمدی، جواد و رحیمی، مهدی. (1392). بررسی ضرورت امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر در پایداری و ارتقای اخلاق اجتماعی. نشریه مطالعات راهبردی بسیج، 16(59): 105-132.
احمدی، ظهیر. (1395). آسیب‎شناسی رسانه سینما از منظر دینی و موعودگرایی؛ محتمل در عرفی‎شدن ایران از مسیر سینما (مطالعه موردی فیلم سینمایی طلا و مس). فصلنامه عصر آدینه، 9(18): 123-160.
اسفندیاری (فقیه)، مصطفی؛ مهدوی‎آرا، مصطفی؛ نادریان‎لایین، علیرضا و یوسفی‎چوبینی، صدیقه. (1395). آرمان‌شهر اسلامی از منظر امام رضا علیه‌السلام. فرهنگ رضوی، 4(15): 99-132.
آسمانی‎بیدگلی، امیر و امامیان، سیدحسن. (1395). شرایط امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر در فضای مجازی. فصلنامه بین‏المللی میان‏رشته‏ای و بین الادیانی Pure Life، 3 (۵): ۱۵۵-163.
افرادی، کاظم. (1392). مدینه فاضله در ساختارشناسی تفکرات آیت‌الله جوادی آملی. فصلنامه مشکوه، 32(119): 49-76.
افشارکهن، جواد؛ بلالی، اسماعیل و سلیمان‎پور، محمدعلی. (1390). بررسی وضعیت عرفی‎شدن دانشجویان و برخی عوامل مؤثر بر آن (در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه بوعلی‎سینا). فصلنامه جامعه‎شناسی کاربردی، 22(41): 135-158.
آل‎عمران، رؤیا؛ مداین‎شیشوان، سیده‎فهیمه و آل‌عمران، سیدسجاد. (1392). بازخوانی آرمان‎شهر از دیدگاه قرآن‌کریم. فصلنامه مطالعات قرآنی، 4(14): 25-46.
امیدیان، مرتضی. (1399). تحلیل و دسته‌بندی رفتار کاربران به یک طنزِ اینستاگرامی در بحران کرونا. نشریه مطالعات رسانه‎های نوین، 6(21): 303-329.
آهنگری، الهه؛ طحان، محمد، حسین‏نژاد، حسین و بناءخطیبی، مریم. (1397). بررسی رابطه استفاده از شبکه‎های اجتماعی تلفن همراه و میزان پایبندی به اعتقادات دینی دانش‎آموزان ۱۲ تا ۱۸ سال شهر کاشمر. فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 12(47): 37-55.
ایزدی‎فرد، علی‎اکبر و حسین‎نژاد، سیدمجتبی. (1394). بررسی فقهی امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر در فضای مجازی. فصلنامه حکومت اسلامی، 20(77): 71-98.
بستان (نجفی)، حسین. (1393). عرفی‌شدن در اندیشه علامه طباطبائی. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 5(19): 89-112.
بستان (نجفی)، نجفی. (1397). مقابله با روند عرفی شدن در ایران با تأکید بر ظرفیت‎های نهاد خانواده. نشریه مطالعات فقهی و حقوقی زن و خانواده، 1(2): 53-81.
پارسامهر، مهربان؛ خرم‎پور، یاسین و کرایی، حسام. (1399). تأثیر مؤلفه‎های مدرنیته بر ابعاد عرفی‎شدن دین (مورد مطالعه: دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه یزد). مجله مطالعات اجتماعی ایران، 14(51): 54-79.
پژوهنده، محمدحسین. (1394). بررسی بایسته‎های امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در فضای حقیقی و مجازی. فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 21(105): 69-93.
تیرگر فاخری، فتحعلی؛ جعفری، علی؛ احمدی، علی و جهانشاهی، امید. (1400). سناریونگاری آینده شبکه بین‎المللی خبر در افق ده ساله. دوفصلنامه علمی آینده‎پژوهی ایران، 6(2): 53-78.
جوکار، حامد و سلمانی‎ماهینی، مرتضی. (1400). شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های آینده فعالیت‌های قرآنی جمهوری اسلامی ایران. دوفصلنامه علمی آینده‎پژوهی ایران، 6(1): 77-101.
چرم‎دوز، پری و محقق، محمد. (1399). تحلیل و نقد دیدگاه مایکل کوک در خصوص جایگاه امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر در منابع حدیثی شیعه. نشریه قرآن، فرهنگ و تمدن، 1(2): 103-126.
حسین‎پور، محمدحسین و نعمتی، سیدعلی. (1399). راهکارهای مبارزه با استهزاء و تمسخر از منظر قرآن و حدیث. فصلنامه اندیشه‎های قرآنی، 7(13): 107-128.
حضرتی‎صومعه، زهرا. (1395). میزان دینداری زنان دانشجو و عوامل اجتماعی مؤثر در آن (مطالعه موردی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران). فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، 19(73): 125-151.
رادپور، علی‌اکبر. (1399). مؤلفه‌های زیست ‌اخلاقی در دیوان اشعار فارسی شهریار. مجله اخلاق زیستی، 10(35): 1-20.
رسولی، محمود. (1400). واکاوی اصل «همبستگی خودشناسی با زیست اخلاقی» از منظر نهج‌البلاغه. نشریه تأملات اخلاقی، 2(6): 80-95.
رسول‎زاده‎اقدم، صمد؛ میرمحمدتبار، سیداحمد؛ افشار، سیمین و عدلی‌پور، صمد. (1394). تحلیل جامعه‎شناختی پیامدهای رسانه‎های اجتماعی بر ارزش‎های جوانان ایرانی. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(17): 65-94.
سعیدی‎رضوانی، محمود. (1400). تقلیل‎گرایی در تربیت و پیچیدگی امر جنسی: چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. انتشارات پژوهشگاه حوزه‌ودانشگاه.
سعیدى‎‎رضوانى، محمود و امه‌طلب، مصطفی. (1396). درآمدی بر: فلسفۀ تعلیم‎وتربیت تکلیف‎گرا (چالش میان تعلیم‎وتربیت دینی و تعلیم‎وتربیت سکولار). انتشارات مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی.
سعیدی‎رضوانی، محمود و غلامی، فاطمه. (1400). بررسی پدیدارشناسانۀ پیشران‎ها و چالش‎های رعایت عفاف در دانشجویان پسر دانشگاه فردوسی مشهد. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، ۶ (۳) :۶۰-۳۷.
سیاح‎طاهری، محمدحسین و انتظاری، اردشیر. (1399). مروری بر تعاریف عرفی‎شدن و ارائه یک تعریف براساس مبانی اسلامی. مجله دین و سیاست فرهنگی، 7(15): 79-104.
سیاح‎مفضلی، اردشیر و اسدی، علیرضا. (1394). بررسی ساختارهای فکری و مفاهیم کلیدی در آینده‌پژوهی و ارائه چارچوب اجرای مطالعات آینده‌پژوهی. فصلنامه آینده‎پژوهی مدیریت، 26(102): 15-26.
شریفی، سیدمهدی و شهرستانی، عقیله. (1396). بررسی رابطه بین میزان استفاده از شبکه‎های اجتماعی مجازی موبایلی (تلگرام) با رفتار و اخلاق اجتماعی کاربران با رویکرد دینی. فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 7(24): 277-298.
شیخه‎پور، زانیار و شیخه‎پور، محمد. (1396). بررسی رابطه بین سکوت سازمانی و سلامت روانی کارکنان. نشریه پژوهش‎های روانشناختی در مدیریت، 3(5): 39-60.
صابری‎فتحی، سیدمجید. (1399). چگونگی مقبولیت یافتن سند «توسعۀ پایدار». صص 95-103. واقعیتِ آموزش در سند «توسعه پایدار» 2030: فلسفه، تضادها و چالش‌ها. انتشارات پژوهشگاه حوزه‌ودانشگاه و پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
صادقی‎فسایی، سهیلا و نیکدل، نرمین. (1394). مطالعه کیفی از نحوه درک و تصور کنشگران از مصادیق تحقیر اجتماعی. فصلنامه جامعه‎شناسی کاربردی، 26(58): 41-58.
صدوق، مسعود. (1396). قیام حسینی در برابر جاهلیت اولی؛ قیام خمینی در برابر جاهلیت مُدرن. حسینیه اندیشه قم.
صدیق‎اورعی، غلامرضا؛ غنی‎زاده، مصطفی؛ صداقت، هانیه و کابلی، عاطفه. (1397). نگرش و موضع زنان و دختران مشهدی به حجاب. مطالعات فرهنگ ارتباطات، 19(44): 229-253.
طاهری‌دمنه، محسن. (1397). تحلیلی آینده‌پژوهانه در بن‎مایه‎های سازندۀ تصاویر آینده. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 8(29): 45-65.
عابدی‎جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، 5(2): 151-198.
عبدی، مجتبی و رضایی، احمد. (1394). سنجش میزان دینداری در میان دانشجویان جوان. فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، پیاپی ۲۴: 95-117.
عرب‎بافرانی، محمدرضا و عیوضی، محمدرحیم. (1400). مطالعه تطبیقی گونه‌شناسی‌های روش در ‌آینده‌پژوهی. آینده‎پژوهی انقلاب اسلامی، 2(1): 7-36.
غلامی، رضا و پورحیدر، احمد. (1400). الگوی شش‌ضلعیِ حکمرانی فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران برای بازه زمانی پنج‎ساله. دوفصلنامه علمی آینده‎پژوهی ایران، 6(1): 1-26.
فاتح‎راد، مهدی؛ جلیلوند، محمدرضا؛ مولایی، محمدمهدی؛ سمیعی، سعید و نصرالهی‎وسطی، لیلا. (1392). مختصات روش‎شناختی فرارشته آینده‎پژوهی به مثابه یک فراپاردایم یکپارچه. فصلنامه مطالعات میان‎رشته‎ای در علوم انسانی، 6(1): 135-161.
فیست، جس؛ فیست، گریگوری‌جی. و آن‎رابرتس، تامی. (2013). ترجمه سیدمحمدی، یحیی. (1400). نشر روان.
کلهر، سینا و رحمانی‎پور، ریحانه. (1397). تأثیر تحولات اجتماعی بر سیاست‏گذاری حجاب. نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 5(8): 7-28.
کمال‎زاده، حسام‎الدین و لیاقت، فهیمه. (1396). رابطه هویت سازمانی با سکوت سازمانی. فصلنامه مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، 26(84): 97-124.
لسان‎طوسی، فهیمه؛ مانیان، امیر؛ تقوی، مصطفی و ذوالفقارزاده، محمدمهدی. (1399). فضای سایبر و آیندۀ هویت ملی: هشدارهای راهبردی برای امنیت ملی با رویکرد تحلیل لایه‌ای علّی. دوفصلنامه علمی آینده‎پژوهی ایران، 5(1): 305-329.
مختاری، مصطفی و گرجیان، محمدمهدی. (1400). نقش خیال در زیست اخلاقی از منظر عرفان اسلامی با تأکید بر دیدگاه ابن‎عربی. نشریه اخلاق وحیانی، 11(20): 265-290.
منطقی، محسن و حمزه‎خانی، حسین. (1393). علل و آثار سکوت سازمانی از دیدگاه اسلام. نشریه اسلام و پژوهش‎های مدیریتی، 4(9): 99-113.
مولایی، محمدمهدی. (1400). فناوری آینده در سینمای علمی-تخیلی ایران: فن‌دوستی یا فن‌هراسی. دوفصلنامه علمی آینده‎پژوهی ایران، 6(2): 199-219.
مولوی، محمد. (1395). پیامدسنجی ترک فریضه امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر در جامعه «با تأکید بر دیدگاه امام علی علیه‌السلام». نشریه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 6(13): 55-80.
میرزاخانی، رقیه و احتشامی، علی‌حسین. (1400). آسیب‏شناسی مبانی عقلی-اجتماعی اجرای امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر با تأکید بر قرآن و حدیث. فصلنامه مطالعات قرآنی، 12(48): 313-335.
نظری‎زاده، مرضیه و خلیلیان، محسن. (1397). تأثیر رسانه در مقبولیت و اجرای امربه‏معروف و نهی‏ازمنکر در جامعه. پژوهشنامه تاریخ، سیاست و رسانه، 1(2): 293-304.
وقوفی، امید. (1400). مقدمه‌ای بر مبانی آینده‌پژوهی اسلامی. آینده‎پژوهی انقلاب اسلامی، 2(2): 57-89.
هاشم‎نژاد، حسین؛ گل‎محمدی، جعفر و علیمرادی، زهرا. (1401). شیوه موسی علیه‌السلام در مدیریت روانی ناسازگاری‎های بنی‎اسرائیل و فرعون براساس مفهوم «دفاع روانی». مجله کتاب قیم، 12(26): 109-132.
هاشمی، سیدعبدالله. (1397). بررسی امکان آرمان‎شهر مهدوی از منظر قرآن ‎کریم. مشرق موعود، 12(45): 321-333.
هاشمیان‏فر، سیدعلی و هاشمی، مولود. (1392). بررسی نمودهای عرفی‏شدن دین در سبک زندگی جوانان شهر اصفهان (با تأکید بر نظریه عرفی‏شدن). فصلنامه جامعه‎شناسی کاربردی، 24(49): 153-176.
یخچالی، مصطفی و گنجعلی، اسدالله. (1393). بررسی مفهوم سکوت سازمانی از دیدگاه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام. نشریه اسلام و مدیریت، 3(5): 69-89.
Jensen, Lene Arnett. (2021). The Cultural Psychology of Religiosity, Spirituality, and Secularism in Adolescence. Adolesc Res Rev, 23: 1-12/ doi: 10.1007/s40894-020-00143-0.
Kiger, Michelle E & Varpio, Lara. (2020). Thematic analysis of qualitative data: AMEE Guide No. 131.  Medical Teacher, 42(8):846-854/ doi: 10.1080/0142159X.2020.1755030.
Ramezani, Mohammad Javad & Borzooei, Mohammad Reza (2018). Strategies for Enjoining Good and Forbidding Wrong in Cyberspace. International Multidisciplinary Journal of PURE LIFE (IMJPL), 5(15): 109-147.
Vleuten , Cees van der;   Freeman , Adrian &  Collares, Carlos Fernando. (2018). Progress test utopia. Perspect Med Educ, 7(2):136-138/ doi: 10.1007/s40037-018-0413-1.
دوره 3، شماره 1
فصلنامه بهار
شهریور 1401
صفحه 41-74
  • تاریخ دریافت: 14 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 23 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 23 خرداد 1401
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1401